Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Узатувчи қабул қилувчи

7. Aмалий даража		7. Aмалий даража
6. Тақдим этиш даража		6. Тақдим этиш даража
5. Сеансли даража		5. Сеансли даража
4. Транспортли даража		4. Транспортли даража
3. Тармоқли даража		3. Тармоқли даража
2. каналли даража		2. каналли даража
1. Физик даража		1. Физик даража

Информация йули

Бунда бир абонентдаги ҳар бир даража шундай ишлайдики, бошқа абанентнинг тегишли даражаси билан тўғри алоқада бўлаётгандай, яъни тармоқ абонентларининг бир номдаги даражалари ўртасида вертуал алоқа мавжуд.

Реал алоқани бир тармоқдаги абонентлар фақат енг пастки, биринчи, физикли даражада олишади. Узатувчи абанентда информатсия ҳамма даражани ўтади, юқоридан бошлаб пастида олинган информатсия тескари йул юради: пастки даражадаан юқорисига.
Ҳар хил даражаларнинг функсияларини кўриб чиқамиз.
 Aмалий даража (Application), ёки иловалар даражаси, фойдаланувчи иловаларини бевосита ушлаб туриб хизматларни таъминлайди, Масалан маълумотлар базасига кириш файлларини узатиш дастурий воситалари, електрон почта воситалари, серверда регистратсия қилиш хизмати. Бу даража қолган олти даражани бошқаради.
 Тақдим етиш даражаси (Presentation), ёки маълумотлани тақдим этадиган даража, маълумотлар фарматини белгилайди ва улар синтаксисини тармоққа қулай шаклда қайта тузади, яъни таржимон функсиясини бажаради. Бу ерни ўзига маълумотларни шифрлаш ва шифрни ечиш бажарилади, керак бўлса уларни сиқади.
 Сеансли даража (Session) алоқа сеансларини ўтказишни бошқаради (алоқани ўрнатади, ушлаб туради ва тўхтатади).
 Transportli daraja (Transport) пакетларни хатоси ва йуқотмасдан, керакли кетма – кетликда етқазишни таъминлайди. Бу ерда узатадиган маълумотларни блокларга бўлинади, пакетларга солинади ва қабул қилинаётган маълумотларни тахлайди.
 Тармоқли даража (Network) пакетларни адреслаштиришга жавоб беради ва мантиқли исмларни физикли тармоқли адресларга ўтказади (ва тескари), шунингдек пакет керакли жойга бориш маршрутини танлайди (агар тармоқда маршрутлар бўлса).
 Каналли даража, ёки узатиш линияларнинг бошқариш даражаси, бошланиш ва охирги бошқариш майдонларнинг киритган стандарт кўринишини шаклга солинишига жавоб беради. Шу жойда тармоққа киришни бошқарилиши бажарилади, узатиш хатолари топилади ва хатоли пакетларни қабул қилувчига қайта юбориш бажарилади.
 Физикли даража (Physical) – моделни энг пастки даражаси бўлиб, узатиш мухитида қабул қилинган узатилган информацияни сигналларга кодлаш учун жавоб беради ва тескариси – кодларни ечиш. Бу ерни ўзида бирлаштирувчиларга, разъемларга, электрликли мослашларга, ерга туташтиришга, халақит берувчилардан ҳимояланишга ва ҳ.к. талаблар белгиланади.
Моделнинг иккита пастки даражаларини (1 ва 2) кўп функциялари аппаратли қилинади (даража 2 ни қисман функциялари – тармоқли адаптернинг дастурий драйвери билан). Худди шундай даражаларда узатиш тезлиги ва тармоқ топологияси, алмашувни бошқариш усули ва пакет ўлчамлари топилади, яъни тармоқ турига бевосита тегишли бўлгани (Ethernet, Token – Ring, FDDI). Юқори даражалар тўғридан-тўғри аниқ аппарат билан ишлашмайди, лекин 3-5 даражалар унинг хусусиятларини ҳисобга олиши мумкин.