|
Аграр ислоҳоти
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Самарқанд вилоятидаги пахта даласида. Ўзбекистон раҳбари аграр
соҳани диверсификация қилиш ва пахтага бўлган қарамликни камайтириш тарафдори. Сурат: Шавкат
Мирзиёевнинг facebook саҳифасидан олинди
1996 йилдан буён амалга оширилаётган импорт ўрнини босиш сиёсати доирасида
қишлоқ хўжалигини давлат томонидан тартибга солишнинг мавжуд тизими
жадал индустриализация қилиш вазифалари доирасида шакллантирилди [11]. Қишлоқ
хўжалиги сектори иқтисодиётнинг “стратегик тармоқлари”ни ривожлантиришга
(Сталин саноатлаштириш йилларида ҳам шу усулдан фойдаланилган) йирик
молиявий инъекция донорлари ролини топширди. Ушбу сиёсат муваффақиятсизликка
учради, Ўзбекистон кучли саноат давлатига айланмади, аммо иқтисодий
Ўзбекистон аграр сектори: асосий муаммолар, хусусиятлар,
ислоҳотлар зарурияти
ривожланишда сезиларли даражада орқада қолди. 2017 йилда бошланган тизимли
ислоҳотлар самарасиз иқтисодий моделни тарк этишни назарда тутади. Бироқ, қишлоқ
хўжалиги соҳасидаги маъмурий тартибга солиш механизмларига ҳали ҳам муҳим
ўзгаришлар киритилмаган.
Сектор радикал ислоҳотга муҳтож, унинг асосий мазмуни қуйидагилардан иборат:
– айрим экинлар учун ерни мажбурий квоталашдан бош тортиш (агар давлат
буюртмаси сақланиб қолса-да, фермерларга ишлаб чиқариш таркибини
оптималлаштириш учун ерлардан эркин фойдаланиш имконияти берилиши керак)
[12]).
– пахта ва ғалла ишлаб чиқариш бўйича режалаштирилган мақсадли дастурлар
амалиётидан воз кечиш (агар бир вақтнинг ўзида бўлмаса, кейинчалик
режалаштирилган мақсадларни камида босқичма-босқич, йиллик қисқартириш).
– пахта ва буғдой учун эркин ва рақобатбардош бозорларни шакллантириш ва
ривожлантириш.
– қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини экспорт қилиш бўйича барча маъмурий
тўсиқларни бартараф этиш.
– қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар учун ресурслар ва хизматлар
учун эркин ва рақобатбардош бозорларни шакллантириш ва ривожлантириш.
– қишлоқ хўжалиги ерларини хусусий мулкка эгалик қилиш имкониятларини ҳисобга
олган ҳолда ер лизинг ҳуқуқларини мустаҳкамлаш, мавжуд лизинг шартномаларини
ҳимоя қилиш.
Юқоридаги ислоҳотларни амалга ошириш қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчиларининг
молиявий аҳволини мустаҳкамлаш, ерлардан самарали фойдаланишни рағбатлантириш
ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини диверсификация қилиш, шу жумладан мева-
сабзавот ва ем-хашак экинларини кўпайтириш имконини беради. Бу ўз навбатида
қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг умумий ҳажмини ҳамда аграр секторнинг
экспорт салоҳиятини оширишга имкон беради.
Мазкур материал «Giving Voice, Driving Change — from the Borderland to the Steppes Project» лойиҳаси
доирасида, Норвегия ташқи ишлар вазирлигининг молиявий ёрдами асосида тайёрланди. Мақолада
билдирилган фикрлар редакциянинг ёки донорнинг позициясини акс эттирмайди.
[1] Бу ва бошқа жойларда, агар бошқа илова келтирилмаган бўлса, Ўзбекистон Республикаси Давлат
статистика қўмитаси маълумотлари.
[2] 2019 йил 1 январь ҳолатига кўра Ўзбекистонда 33,25 млн. киши, шу жумладан, қишлоқ жойларда
Ўзбекистон аграр сектори: асосий муаммолар, хусусиятлар,
ислоҳотлар зарурияти
16,45 млн киши (аҳолининг 49,5%) яшайди.
[3] Қаранг: Ўзбекистондаги чорвачилик: ҳозирги ҳолат, муаммолар ва ривожланиш истиқболлари.
Таҳлилий ҳисобот. БМТ Тараққиёт Дастури, Тошкент, 2009, http: //ced.uz/issledovaniya/zhivotnovodstvo-v-
uzbekistane-tekushhee-sostoyanie-problemy-i-perspektivy-razvitiya/.
[4] Буғдой бўйича маълумотлар: Петрик, М., Джанибеков Н. (2016) Ўсимликларни етиштиришдаги
тўсиқлар. IAMO, Мунозара баённомаси №
[5] Манба: Ўзбекистонда буғдой етиштиришда қишлоқ хўжалиги сиёсати ва ўсимлик маҳсулотларини
диверсификация қилиш. Лойиҳа AGRIWANET, 2016,
http://ced.uz/issledovaniya/selskohozyajstvennaya-
…
лойиҳаси бўйича давлат ҳисоботи.
[6] Давоми: Ўзбекистонда буғдой етиштиришда қишлоқ хўжалиги сиёсати ва ўсимлик маҳсулотларини
диверсификация қилиш. Лойиҳа AGRIWANET, 2016,
http://ced.uz/issledovaniya/selskohozyajstvennaya-
…
лойиҳаси бўйича давлат ҳисоботи.
[7] Қўшимча маълумотлар: Ўзбекистонда чорвачилик: ҳозирги ҳолат, муаммолар ва ривожланиш
истиқболлари. Таҳлилий ҳисобот. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Тараққиёт Дастури, Тошкент, 2009,
http://ced.uz/issledovaniya/zhivotnovodstvo-v-uzbekistane-tekushhee-sostoyanie-problemy-i-perspektivy-razviti
ya/
[8] Чорвачилик маҳсулотларининг асосий қисми фермер хўжаликларида ишлаб чиқилганлигини ва
уларнинг статистик ҳисоботлари ўзига хос тарзда олиб борилишини ҳисобга олиб, ушбу кўрсаткичлар
эҳтиёткорлик билан кўриб чиқилиши керак.
[9] Фермерлар давлатга буғдойнинг 40 фоизини топширишга мажбурлар, аммо улар бажариши шарт
бўлган режалаштирилган вазифалар ҳам мавжуд. Статистик ҳисоб-китобларга кўра, агар давлат
буюртмаси фермерлар томонидан етиштирилган ҳосилнинг 40 фоизини ташкил қилса, фермерлар давлат
буюртмаси бўйича режадан кўра 2,5 баробар кўпроқ буғдой ўстириши керак. Бошқача айтганда,
статистик маълумотларга кўра, фермерлар томонидан буғдой етиштириш ҳажмлари
2,5 га кўпайтирилади. Ҳақиқий ишлаб чиқариш миқдори номаълум.
[10] Лойиҳа матни:
https://regulation.gov.uz/uz/document/2698?fbclid=IwAR05TQ-iQtHQuj2YDrN3GY7WT6YkbXG_tzTg-WR1tP-0
O-c89HWtiYCtGfo. Б.Ҳошимовнинг лойиҳасига шарҳ:
https://www.gazeta.uz/ru/2019/03/12/bad-project/?fbclid=IwAR0qT-7I2aMzVEd4xcstdm3i4MnLCTk9xRao5EKl
pYf5AnJdpbYLxjRTEIE.
[11] Қўшимча маълумотлар: Ю. Юсупов. Ўзбек иқтисодий модели: афсона ва ҳақиқат, http:
//kommersant.uz/uzbekskaya-model/; Й.Юсупов. Ўзбекистон ўз саноат салоҳиятини сақлаб қолиши ва
кўпайтириши мумкинми? Http://ced.uz/issledovaniya/udalos-li-uzbekistanu-sohranit-i-priumnozhit-svoj-
promyshlennyj-potentsial/.
[12] Қўшимча маълумотлар: Пахта учун давлат буюртмаси: механизмларни такомиллаштириш
имкониятлари. Таҳлилий мақола, 2007,
http://ced.uz/issledovaniya/analiticheskaya-zapiska-gosudarstvennyj-zakaz-na-hlopok-vozmozhnosti-sovershenst
vovaniya-mehanizmov/. Ушбу ишда пахта учун давлат буюртмаси доирасида ҳатто ер участкаларини
ажратиш ва қатъий режалаштирилган мақсадларга ўтиш тавсия этилади.
Ўзбекистон аграр сектори: асосий муаммолар, хусусиятлар,
ислоҳотлар зарурияти
Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter.
Do'stlaringiz bilan baham: |
