Ózbekistanda genetikalıq izertlewlerdi jolǵa qoyıw hám zamanagóy genetikanıń rawajlanıwı

Genetikalıqa óziniń rawajlanıwda jeti basqıshnı basıp ótti.

I-Basqısh. G. Mendel genetika nızamların ashtı. Genetika nızamları tómendegilerden ibarat :

a) organizm belgi hám qásiyetleriniń násillik tiykarın genler quraydı ;

b) genetika birligi bolǵan genler salıstırǵanda turaqlı bolıp tabıladı;

v) hár bir gen hár túrlı allel (dominat hám resessiv) jaǵdayda boladı ;

g) dene kletkalarında genler jınıslıq hujaradagina salıstırǵanda eki úles kóp.

II-Basqısh. A. vesmon kórsetiwishe, jınıslıq kletkalar, organizmdiń qalǵan bólimlerinen ajralıp turadı hám sol sebepli somatik toqımalarǵa tásir etetuǵın faktorlarǵa dús bolmaydı.

III-Basqısh. X. Friz áwladdan -áwladqa ótetuǵın mutatsiyalar bar ekenligin jańalıq ashtı, olar diskret ózgeriwshenliktiń tiykarın tashkil etardi. Onıń boljawınsha, jańa túrler mutatsiyalar áqibetinde júzege kelgen bolıp tabıladı.

Genetikalıqadagi mutatsiya túsinigi sinergetikadagi fluktuatsiya túsinigine uqsas bolıp tabıladı. Mutatsiya - bul gen quramınıń bólekan ózgeriwi bolıp tabıladı. Onıń sońǵı effekti - mutant genler tárepinen kodlanatuǵın beloklar ózgeshelikiniń ózgeriwi bolıp tabıladı. Mutatsiya nátiyjesinde júzege kelgen belgi joǵalıp ketpeydi, bálki toplanıp baradı. Mutatsiyalar radiatsiya, ximiyalıq birikpeler, temperatura ózgeriwi hám aqır-aqıbetde ápiwayıǵana kútilmegen jaǵday bolıwı múmkin.

IV-Basqısh. Tóbeas penenMorgan genetikanıń xromosomalar teoriyasın jarattı, oǵan kóre hár bir biologiyalıq túrge óziniń qatań belgilengen xromosomalar sanı xos bolıp tabıladı.

V-Basqısh. G. Miller genotipni rengen nurları tásirinde ózgeriwi múmkinligin jańalıq ashtı. Aqıbette, genetikalıqada jańa jónelis payda boldı hám gen injeneriyasi dep atala baslandı. Ol genetikalıq mexanizmge tásir etiwdiń úlken múmkinshiliklerin hám qawip-xaterlerin keltirip shıǵaradı.