Zbekistan Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov

Bolalar va usmirlar ijod binosini tomosha zalining akustik xisobi.

Tomosha zalining xajmiy-rejaviy yechimi va xisobiy reberberasiya vakti aniklab me’yoriy reberberasiya vakti bilrch takkoslab kurilsin.

Ma’ruea zalining dastlabki ulchamlari:

Zal uzunligi =28m( )

Zal eni =24m(dastlab m kursatgich)

Zal balandligi =6.3m(osma potolokgacha)

Devor materiali - panel Potolok materiali-beton plita Pol materiali-linoleum

1chi navbatda grafoanalitig uslub yordamida tugri va shiftdan kaytgan tovush turlarining grafigini kuramiz. Bu grafik kuyidagicha buladi. Shu grafikka asosan tovush tulkin uzunliklarini kuyidagicha jadivalga kiritamiz. Bu jadval kuyidagicha buladi va kuyidagicha bajariladi

Zal balandligi 10m bulganda tugri va kaytgan tovush turlarining farki

X,isobiy nuktalar	Tovush turlarining shiftgaga bulgan uzunligi m	Shiftdan Kaytgan tovush tur uzunligi m	Tugri tovush tur uzunligi m	Kechikkan tovush tugri tovush tur uzunligi farki m
A	9.2	10.5	8.2	9.2+10.5-8.2=11.5
B	12.2	13	18	12.2+13-18=7.2
V .	16.2	16.5	27.5	16.2+16.5-27.5=5.2

Bu jadvaldan kurinib turibdiki, zal balandligi 10 m bulsa A xisobiy nukta uchun shiftdan vaktdan tobum turlaridan tugri tovush turlarining uzunligini farki 10 m dan ortiz ekan. Demak bu nukgalar uchun reberberasiya vakti sekundan ortik bulib, bu xolat okustik jixdtdan ruxsat etilmaydi.

Chunki zalning katta kismida okistik muxit konikarsiz buladi. Krnikarli akustik muxitni yaratish uchun zalning balandligini 9 m kabul kilamiz. Bu xolat uchun tovush tulkEN uzunliklarini kuyidagi jadvalga kiritamiz:

Zal balandligi 9m bulganda tugri va kaytgan tovush turlarining farki

Xisobiy nuktalar	Tovush turlarining shiftgacha bulgan uzunligi m	Shiftdan kaytgan tovush tur uzunligi m	Tugri tovush tur uzunligi m	Kechikkan tovush tugri tovush tur uzunligi farki m
A	1.5	9.5	8.2	8.5+9.5-8.2=9,8
B	11.4	12.5	18	11.4+12.5-18=5.9
V	15.3	16.2	27.6	15.3+16.2-27.6=3.9

Bu jadvaldan kurinib turibdiki, bu akustik xolat xisobiy shartga javob beradi. Yukoridagi grafoanalitik usluo yordamida kabul kilingan tadbir zalda akustik muxit yaratish uchun tulik javob bera olmaydi. Shu sababli zalning xisobiy reberberasiya vakti bilan takkoslaymiz. Buning uchun birinchi navbatda zalning xajmiy xisoblanadi.

Zalning xajmi:

V = L x V x h = 28 x 24 x 6,3 = 4334 m³

Tinglovchi va bush urinlarni tovush yutuvchanligini ekvivalent yuzasini aniklash.

Ma’ruza zal: 400 kishilik

Tinglovchilar va bush urinlar	1 S(щi p, dona	kuyidagi chastotalarda
		125		500		2000
		A	A*p	A	A*p	A	A*p
Zalni 70 % Tuldirib Utirgan	420	0.2	84	0.3	126	0.35	14.7
Tinglovchilar
Bush joylar (yogochdan kat-tik utir- gichlar)	180	0.02	3.6	0.03	5.4	0.04	7.2

Zalii ichki sirtlarining tovush yutuvchi ekvivalent yuzasini aniklash.

Zalning Ichki sirtining material- lari	Yuza­ si m^2	Quyidagi tovush		chastotalar uchun
		kattaliklar, m^2
		125/α	125/αs		500/α	500/αs		2000/α	2000/αs
Shift buyalgan beton	600	0.01	6		0.01	6		0.02	12
Devor	900	0.25	225		0.06	54		0.04	36
Pol linoleum	600	0.04	24		0.07	42		0.06	36
Deraza	100	0.35	35		0.18	18		0.07	7
Kushimcha tovush yutuvchan yuza	2200	0.06	132		0.04	88		0.04	88

Yukoridagi jadvallardan foydalanib xdr bir tovush chastotalari uchun tovush yutilishining umumiy ekvivalent yuzalarini aniklash.

125 Gs uchun

Aum = 6 + 225 + 24 + 35 + 132 + 84 + 3,6 = 509,2 m 500 Gs uchun:

Aum = 6 +54 + 42 + 18 + 88 + 126 +5,4 = 339,8 m

2000 Gs uchun:

Aum = 12 + 36 + 36 + 7 + 88 + 147 +7,2 =333,4 m²

Yukoridagi jadvallardan foydalanib xar bir tovush chastotalari uchun tovush takomillashtirishning umumiy ekvivalent yuzalarini aniklash.

125 gs uchun:

A_umumiy=6+225+24+35+132+84+3.6=509.2 m²

500 Gs uchun:

A_umumiy=6+54+42+18+88+126+5,4=3 39.8 m²

2000 Gs uchun:

A_umumiy= 12+36+36+7+88+147+7.2=333.4 m²

Kuyidagi formula yordamida urtacha tovush yutuvchining koeffisentini aniklaymiz: a_ypT=A_yM/S_yM

125 Gs uchun:

a_ypT=A_yM/S_yM=509.2/2200=0.23

500 Gs uchun:

a_ypx=A_yM/S_yM=3 3 9.8/2200=0.15

2000 Gs uchun:

a_ypT=A_yM/S_yM=3 3 3.4/2200=0.15
Demak a_urx<0.2 bulganligi sababli reverberasiya vaktini kuyidagi formula yordamida kniklaymiz: T=0.163V/ A_um

125 Gs uchun:

T=0.163 V/ A_um=0.163*5400/509.2= 1.72 s

500 Gs uchun:

T=0.163U/ A_um=0.163*5400/339.8=2.5 s

2000 Gs uchun:

T=0.163V/ A_um=0.163*5400/333.4=2.6c
Hisoblar natijasi ma’lum buldiki xdkikiy reverberasiya vakti talab etilgan reverberasiya vaktidan katta ekan, shu sababli zalda tovush yutuvchi yuzalar maydonini kupaytirish lozim buning uchun kuyidagi formula yordamida talab etilgan urtacha tovush yutish koeffisentini aniklash lozim.

y(ay_pT^T3)=0.163*V/T₃._T*S_yM

125 Gs uchun:

U(au_rt^te)=0.163*5400/1.94*2200=0.21

500 Gs uchun va 2000 Gs uchun:

U(au_rt^te)=0.163*5400/1.42*2200=0.28

Bunga asosan talab etilgan tovush yutish ekvivalent yuzasini aniklaymiz:

a ^t-^e=p- ^t-^e*<;

-^um ^UR⁷ °um

125 Gs uchun:

A_um^t-^E= (Xy_pT^T-³*Sy_M=0.24*2200=528 m²

500 Gs uchun va 2000 Gs uchun:

A_um^te= ay_pT^T'³*Sy_M=0.33*2200=726 m²

Zalda me’yoriy akustik muxit bulishi uchun kancha kushimcha tovush yutish yuzalari kerakligini aniklaymiz:

A ^t'^e- A

^um ^um

125 Gs uchun:

A_um^t-^E- A_um=528-480=48 m²

500 Gs uchun:

A_um^{t e}- A_um=726-296=430 m²

2000 Gs uchun:

A_um^te- A_um=726-282=444 m²

“HAYOTIY FAOLIYAT XAVFSIZLIGI va MEHNAT MUHOFAZASI”

QISMI

Diplom loyiha ishi “Buxoro viloyati Buxoro shahrida bolalar va o’smirlar ijodiy markazi loyihasi” mavzusida bo’lib, unda ijodiy markazning me’moriy rejaviy va landshaft yechimi masalasi qarab chiqilgan.

Diplom loyiha ishida Buxoro viloyati Buxoro shahrida bolalar va o’smirlar ijodiy markazining hozirgi zamon muhandislik talablaridan kelib chiqqan holda bolalar va o’smirlar uchun yaxshi hordiq chiqarish uchun, xavfsizlikni ta’minlash, yong’in va elektir xavfsizligi oshirish, zilziladan va yog’in-sochinlardan odamlarni muhofaza qilish chora-tadbirlari ko’rib chiqilgan.

Bolalar va o’smirlar ijodiy markazi Buxoro shahrida qurish rejalashtirilgan, havo xavzasiga nisbatan kam ifloslangan xududda joylashtiriladi. Buxoro viloyati Buxoro shahrida bolalar va o’smirlar ijodiy markaziining sharq tamonida--------------------------------------------------------------------------------lar, shimol tomonida..........................................................................lar, janub tomonida ...........................................................................................lar va g’arb tomonida ............................................................................................lar joylashgan.

Hududning o’ziga xos meteorologik va klimatik xususiyatlariga ko’ra, yil davomida atmosfera havosidagi zararli aralashmalarni tarqalib-yoyilib ketishini qiyinlashtiradigan sharoit kam kuzatiladi. Me’moriy-landshaft yechimida xavoning isib ketishi, havoning sovib ketishi, yer relyeflari, havoning tezligi va shamol yo’nalishi, quyoshning tushishi va yog’ingarchilik vaqtida suvlarning ketish yo’li eng muhim o’rinni egallaydi.

Quyida yangi istiroxat bog’i uchun me’yori loyihani tayyorlashda ishlatilgan klimatik parametrlar keltirilgan.

Asosiy ko’rsatgichlar	Belgilanishi	O’lchov birligi	Qiymati
Atmosfera stratifikasiyasiga bog’liq bo’lgan koeffisiyent	A		200
Yer relyefinig koeffisiyenti			1,0
Havrning o’rtacha temperaturasi soat 13 da:
Eng issiq oy uchun tashqaridagi havoning o’rtacha maksimal harorati	Ti	^o S	+33,4
Eng sovuq oy uchun tashqaridagi havoning o’rtacha maksimal harorati	Ts	^o S	- 3
Shamol tezligi, 5% takrorlanuvchanlikda aniq bo’lgan	U^S	m/s	6
Shamolning o’rtacha yillik tezligi	Wsr	m/s	2,0
Shamol yo’nalishining o’rtacha takrorlanuvchanligi	Sh	%	3
	ShShr	%	7
	Shr	%	36
	JShr	%	26
	J	%	7
	JG’	%	5
	G’	%	10
	ShG’	%	6

Diplom loyiha ishida qurilishi loyihalanayotgan binoda ijodiy ishlash va dam olishi rejalashtirilgan. Har qanday obyektda ishlaydigan yoki yashaydigan fuqarolarning hayot faoliyati davomida turli xildagi tabiiy hamda texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlar yuz berishi mumkinligidan kelib chiqqan holda loyihalanayotgan yuqori qulayliklarga ega bo’ladigan binoda ham xavfsizlik masalalarini yaxshiroq qarab chiqish barcha loyiha ishlarining o’zagini tashkil etishi zarurligini doimo yodda tutish lozim.

Shuning uchun ham diplom loyiha ishining “Hayotiy faoliyat xavfsizligi” bo’limida biz asosiy e’tiborni har qanday joyda ham, istalgan paytda ham sodir bo’lish ehtimoli bo’lgan zilzilaga va tez-tez yuz beradigan yong’in, portlash, elektr xavfsizligi, gazdan zaharlanish, havo haroratining keskin sovub va isib ketishi, sanitariya-gigiyena talablari hamda tizimlarining ishdan chiqishi, suv bosishi kabi ofatlarga qaratamiz.

Qurilishi loyihalanayotgan bino Samarqand shahrida, ya’ni seysmik jihatdan 9 ballik zilzila bo’lish ehtimoliga ega bo’lgan zonada qurilishi rejalashtirilgan va shundan kelib chiqqan holda loyiha ishlarida seysmik jihatdan mustahkamlik masalalariga asosiy e’tiborni qaratish lozim.

Bino va inshootlarning zilzilabardoshligini oshirish, ularning quriladigan joyi, qavatlar soni, qurilish konstruksiyalarining mustahkamligi, qurilish materiallarining sifati, qurilish ishlarining sifatli bajarilishi, bino va inshootlarning qurilishida hamda ekspluatasiyasida “QM va Q” talablariga rioya qilinishi va boshqa shu kabi ko’plab masalalarga bog’liq bo’ladi.

Bulardan tashqari loyihalanayotgan obyektning ishga tushirilganidan keyin unda yashaydigan aholining turmushi va maishiy hayoti davomida ham xavfsizligini ta’minlash masalalari loyihalashtirish bosqichidayoq batafsil qarab chiqilishi zarur va maqsadga muvofiq bo’ladi.

Diplom loyihasida hayot faoliyati xavfsizligi nuqtai nazaridan biz zilzila va uning zararli ta’sirlaridan aholi xavfsizligini ta’minlash masalalarini kengroq qarab chiqamiz.
LOYIHA IShLARIDA RANGLARNI TA’SIRI

Bir xillik odamga salbiy ta’sir etib inson organizmi himoyasini va asabni markazlashuvini kamaytiradi, ya’ni diqqatni bir yerga jamlay olmaydi. Dam olishda, ishlash va ijodiy ish qilishda maxsus shart sharoitlardan foydalanishga to’g’ri keladi.

Ishlab chiqarish estetikasini joriy kilish, xonalarni va interyerni ko’zni qamashtirmaydigan rangda bo’yash, yoritish, musiqa, bezash - toliqishning oldini olishda, ruxiy fiziologik yunalish hisoblanadi. Ko’pchilik ishlab chiqarish binolarini yashil rangga buyash maqsadga muvofiq, chunki, bu rang ta’sirsiz bo’lib, markaziy asab tizimini uyg’otishga ham, tormozlashga ham sabab bo’lmaydi. Asabga tormozlovchi ta’sir ko’rsatadigan ko’k va havo rang bo’yoqlar bilan issiqlikni ko’p ajratadigan yoki shovqin hosil qiladigan xonalarni uskunalarini buyash maqsadga muvofiq hisoblanadi.

Qizil va sariq ranglar ko’zga ta’sir ko’rsatadi, shuning uchun ulardan ishchilar qisqa ishlaydigan, ya’ni, sozlash va ta’mirlash ishlarini bajarish vaqtidagina bo’ladigan xonalarda foydalanish mumkin.

Biroq xona va uskunalarni bir xil rang bilan bo’yash tavsiya etilmaydi, chunki bunday bir xillik odamga salbiy ta’sir etib inson organizmi himoyasini va asabni markazlashuvini kamaytiradi. Buyoqlardan, shuningdek, ishora yoki ehtiyotkorlik maqsadida xam foydalaniladi. Transport vositalari, sexdagi jumroklar va boshqa uskunalarni tiniq ranglarga buyash, ishlab chiqarishda shikastlanish hollarining kamayishiga olib keladi. Sex va boshqa joylarni unumli yoritish yorug’likning bir tekis tarqalishi, sexning ichki tomonlarini badiiy bezatish, chiroyli va qulay ish kiyimi toliqishning oldini oladi. Mehnatning tibbiy sharoitlarini yaxshilash, ishlab chiqarish muhitining gigiyenik talablariga muvofiq qilish, mehnat unumdorligini oshirish yo’llaridan biri hisoblanadi. Chang, gaz, shovqin va tebranishlarni kamaytirish, me’yoriy mikroiqlim yaratish, bularning hammasi kasbga aloqador va kasbga aloqasi bo’lmagan kasalliklarning oldini olish uchungina emas, balki ish qobiliyatining yuksak bo’lishi uchun ham zarur sharoit hisoblanadi