Œзбекистан республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги

§5. Маҳсулот ва унинг сифати ҳақида умумий тушунчалар 
 
Маҳсулот деганда меҳнат фаолияти жараѐнининг моддийлаштирилган 
натижаси тушунилиб, у фойдали хоссаларга эга бўлади, аниқ ишлаб чиқариш 
жараѐнларида олинади ва муайян жамоа ва шахсий характерли эҳтиѐжларни 
қаноатлантириш учун мўлжалланади.
Маҳсулот тайѐр ҳолда, аниқ бозорда сотилиши учун ҳамда яроқли ѐки 
тайѐрлаш жараѐнида, ишлашда, етиштиришда, таъмирлашда ва шунга 
ўхшашларда бўлиши мумкин.
Маҳсулот таърифи яна бошқа бир ҳужжат - халқаро стандарт ISO 8402 (1991 
й) да қисқа ҳолда келтирилган бўлиб, "маҳсулот - фаолият ѐки жараѐн натижаси" 
деб таърифланган.
Маҳсулот моддийлаштирилган (масалан, қисмлар, қайта ишланадиган 
материаллар) ѐки моддийлаштирилмаган (масалан, ахборот ѐки тушунча) ѐки 
уларнинг ўзаро уйғунлашган бирикмаси бўлиши мумкин. Маҳсулот ўз ичига 
хизматни ҳам олади.
Маҳсулотни яратилишида, сотилишида ва истеъмолида ѐки ишлатилишида 
намоѐн бўладиган ҳолисона хусусияти унинг хоссаси ҳисобланади.
Маҳсулот кўпгина турли хоссаларга эга бўлиб, у яратилишида, сотилишида 
ва истеъмолида ѐки ишлатилишида намоѐн бўлиши мумкин. "Ишлатилиши" 
атамаси шундай маҳсулотга нисбатан ишлатилиши мумкинки, бунда 
маҳсулотдан фойдаланиш жараѐнида у ўз ресурси ҳисобига сарфланади.
"Истеъмол" атамаси шундай маҳсулотга нисбатан ишлатиладики, унинг 
вазифасига кўра, ишлатилишида ўзи сарфланади.
Маҳсулот хоссаларини шартли равишда оддий ва мураккаб турларга бўлиш 
мумкин.
Маҳсулотнинг оддий хоссасига масса, сиғим, тезлик ва бошқа кўрсаткичлар 
киради.

---

169 
Маҳсулотнинг мураккаб хоссасига мисол сифатида буюм ишининг 
ишончлилигини олишимиз мумкин. Бу эса ўз навбатида бир қатор оддий 
хоссаларни ўз ичига олади (бузилмаслиги, чидамлилиги, таъмирланувчанлиги ва 
сақланувчанлиги кабилар).
Маҳсулот сифати
деганда, унинг вазифасига биноан муайян эҳтиѐжларни 
қаноатлантиришга 
яроқлилигини 
белгилайдиган 
хоссалар 
мажмуаси 
тушунилади.
Маҳсулот сифати, уни ташкил этувчи буюм ва материалларнинг сифатига 
боғлиқ. Агар маҳсулот машинасозлик буюмларидан ташкил топган бўлса, 
маҳсулотнинг сифатини белгиловчи, уни айрим буюмларининг ҳамда бирхиллик, 
ўзаро алмашувчанлик ва бошқа шундай хоссаларнинг мажмуасидан ташкил 
топади. Масалан, пахта териш машинасининг сифати, уни ташкил этувчи 
двигателнинг, шпинделларнинг, болт ва гайкаларнинг, ғилдирак ва ундаги 
резина кабиларнинг сифатига боғлиқ.