Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

С ортасындағы байланыс
(тҥрли маркадағы цементлер ислетилгенде) 
Бетон беккемлиги ҳәм цемент-суў қатнасы (тажирийбеде кӛп ислетилетуғын усыл) 
ортасындағы байланыс, И.Боломей-Б.Скрамтаев формуласына тийкарланып, түрли 
маркадағы цементлер ислетилгенде, 14.2-сүўретте берилген. 
Әпиўайы аўыр бетонлар ушын беккемлик формуласы тӛмендегише: 
R
б

АR
ц
(Ц

С-0,5), Ц

С 

1,4-2,5 
R
б

А
1
R
ц
(Ц

С

0,5), Ц

С >2,5 
бул жерде: R
б
-28 сут. нормал шараятда қатқан бетонныӊ беккемлиги, МПа; R
ц
-цемент 
активлиги, МПа; А ҳәм А
1
толтырғышлар сапасын есапқа алыўшы коэффициентлер (6.3-
кесте). 
14.1-кесте 
А ҳәм А
1 
коэффициетлердиӊ мәнислери 
Толтырғышлар тафсилоти 
А 
А
1
Жоқары сапалы 
Әпиўайы (орташа сапалы) 
Тӛмен сапалы 
0,65 
0,6 
0,55 
0,43 
0,4 
0,37 
Жоқары сапалы толтырғышларға атылып шыққан тығыз таў жынысларынан таярланған 
чақиқ тас, зыянлы араласпалар кем болған ири қум киреди. Әпиўайы толтырғышларға чақиқ 
тас, шағал ҳәм орташа ириликтеги кварц қумлары киреди. Тӛмен сапалы толтырғышларға 
беккемлиги тӛмен ири толтырғышлар ҳәм майда қумлар киреди. 
Жоқарыда келтирилген формулалар белгиленген суў-цемент қатнасларында, цемент 
активлигинде, толтырғышлар сыпатында бетонныӊ 28 суткадағы шама мененги беккемлигин 
анықлаўға ямаса бетон маркасы белгиленип, цемент активлиги белгили болса, бетон 
қурамын есаплаў имканиятын береди. 

---

85 
Бетон беккемлиги тийкарғы нызамы композицион структурадағы материаллар болған 
аўыр, жеӊил, майда даналы (майда фракциядағы ири толтырғышлы) бетонлар ушын улыўма 
болып, олардыӊ қурамын есаплаўда ямаса беккемлигин алдыннан белгилеўде ислетиледи. 
Бетонныӊ беккемлиги толтырғышлар донадор қурамына байланыслы болып, ири 
даналы толтырғышлардан жоқары маркадағы бетонлар таярлаў мүмкин. Улыўма, ири ҳәм 
майда толтырғышлар фракциялары бири екиншисиниӊ аралық бослығын толтырыў 
системасында таӊланғаны бетонныӊ тығызлығы ҳәм беккемлиги жағынан мақсетке муўапық.