91
0,6 аралығында, жоқары маркадағы бетонлар (М500, М600 ҳәм жоқары) ушын болса 0,8-1,0
болыўы мақсетке муўапық.
Цемент сарпы оныӊ маркасына тиккелей байланыслылығын есапқа алсақ
масала
жәнеде түсинерли болады. Жоқары маркадағы цементлерди тӛмен маркадағы бетонлар
алыўда ислетиў бетон араласпасыныӊ реологиялық қәсийетлерине кери тәсир кӛрсетеди.
Бетон қурамын таӊлаўда бир неше усыллар бар болып, кӛп жағдайларда В.Г.Скрамтаев
усыныс еткен ”абсолют кӛлемлер” усылы қолланылады. Бул усылға муўапық 1000 л (1 м
3
)
бетон араласпасы ушын цемент, суў, майда ҳәм ири толтырғышлар муғдары анықланады.
Белгили бетон қурамын таӊлаў ушын бетонныӊ маркасы, бетон араласпасыныӊ
ҳәрекетшеӊлиги
ямаса бикрлиги, цемент активлиги, майда ҳәм ири толтырғышлардыӊ
тығызлығы ҳәм тӛкпе тығызлығы, ири толтырғыштыӊ аралық бослықлығы ҳәм фракциясы
зәрүр болады.
Бетонныӊ қурамы тӛмендегише таӊланады:
1. Суўдыӊ муғдары бетон араласпасыныӊ ҳәрекетшеӊлиги
ямаса бикрлигига
байланыслы рәўишде 6.6-сүўретде кӛрсетилген график жәрдеминде табылады.
2. Суў-цемент қатнасы 6.1 ҳәм 6.2 формулалар жәрдеминде табылады. Формулалар
қайта дүзилгеннен кейин тӛмендеги кӛринисте болады:
С
Ц
АR
ц
(R
б
0,5АR
ц
)
ямаса С
Ц
А
1
R
ц
(R
б
-0,5А
1
R
ц
)
Усы формулалар жәрдеминде есаплап табылған суў-цемент қатнасы әпиўайы аўыр
бетонларға таълуқлидир. Суўыққа шыдамлы, суў ӛткизбейтуғын бетонлар қурамын таӊлаўда
С
Ц мажбуран шегаралаўға туўры келеди.
3. 1 м
3
бетон ушын цемент сарпы Ц
С
(С
Ц) формуласы жәрдеминде табылады.
Формула жәрдеминде табылған цемент муғдары белгиленген
нормасынан кем болса, оныӊ
муғдарын асырыў зәрүр, бирақ алдыӊғы С
Ц қатнасы сақлап қалынады. Суўдыӊ муғдары
цемент сарпына сәйкес түрде асырылады.
Цементтиӊ еӊ кем муғдары бетон конструкциялар ушын 200 кг
м
3
, темирбетон
конструкциялар ушын 220 кг
м
3
ҳәм агрессив орталықларда ислетиў мӛлшерленген
конструкциялар ушын 250 кг
м
3
белгиленген.
4. Майда ҳәм ири толтырғышлар сарпы еки шәртке тийкарланып есапланады:
а) Тығызластырылған бетон кӛлеми (1 м
3
ямаса 1000 л) ҳаўа араласпаларын есапқа
алмаған ҳалда майда ҳәм ири толтырғышлар кӛлеми ҳәм олардыӊ аралық бослығын
толтырыўшылар цемент қамыры кӛлеми жыйындысынан ибарат. Усы шәртти тӛмендеги
формула жәрдеминде анықлаў мүмкин:
1000
)
(
)
(
ш
ч
к
с
ц
ш
Ч
К
С
Ц
,
бул жерде: Ц; С; Қ; Ч(ш)-цемент, суў, қум, чақиқ тас ямаса шағал сарпы, кг
м
3
;
ц
,
с
,
қ
,
ч(ш)
-усы материаллардыӊ тығызлығы, кг
м
3
; Ц
ц
; С
с
; Қ
қ
ҳәм Ч(ш)
ч(ш)
-усы
материаллардыӊ абсолют кӛлеми, м
3
.
б) Ири толтырғыштыӊ аралық бослығын, ири толтырғыш даналарыныӊ
бир-бирине
салыстырғанда сүрилиўин есапқа алған ҳалда, араласпа толтырады деган ҳалат белгиленеди:
)
(
)
(
)
(
ш
бч
ш
бч
к
с
ц
V
ш
Ч
К
С
Ц
,
бул жерде: V
бч(ш)
-ири толтырғыштыӊ аралық бослығы:
бч(ш)
-ири толтырғыштыӊ тӛкпе
тығызлығы, кг
м
3
;
-ири толтырғыштыӊ қашыў коэффициенти суў-цемент қатнасы ҳәм
цемент сарпына байланыслы болып, бикр бетон араласпалар ушын 1,05-1,15 (орташа 1,1),
ҳәрекетшеӊ бетон араласпалары ушын 1,25-1,6 теӊ болады.
Белгили бетон араласпасы қурамы танланғанда
коэффициенти арнаўлы
кесте ямаса
графиклер жәрдеминде анықланады.
92
Жоқарыда кӛрсетилген теӊлемелерди биргеликте шешип, бетон компонентлериниӊ 1 м
3
(1000 л) ушын кг да сарпын анықлайтуғын формулаларды келтирип шығарыў мүмкин:
ири толтырғыш
)
(
)
(
)
(
1
1000
)
(
ш
ч
ш
бч
ш
бч
V
ш
Ч
ҳәм майда толтырғыш
к
)
ш
(
ч
с
ц
)
ш
(
Ч
С
Ц
1000
К
Солай етип, 1 м
3
бетон араласпасын таярлаў ушын зәрүр болған Ц, С, Қ, Ч(ш)
муғдарлары (кг) анықланады. Усы нәтийжелерди цементтиӊ массасына салыстырғанда
бирликте жазыў мүмкин:
1:С
Ц:+
Ц:Ч(ш)
Ц
Бетон компонентлериниӊ жыйындысы 1(1000 л) теӊ болса да, бетон қарылғаннан кейин
ҳақыйқый кӛлеми кемейип кетеди, бул фактор бетон муғдары коэффициенти (
)
менен
анықланады ҳәм тӛмендегише анықланады:
)
ш
(
ч
.
т
к
.
т
ц
.
т
)
ш
(
ч
к
ц
)
ш
(
Ч
К
Ц
1
V
V
V
1
,
бул жерде: V
ц
, V
қ
, V
Ч(ш)
-1 м
3
бетон араласпасын таярлаўға сарыпланған қурғақ
қураўшылар кӛлеми, м
3
;
т.ц
,
т.қ
,
т.ч(ш)
қурғақ ҳалаттағы материаллардыӊ тӛкпе тығызлығы,
кг
м
3
. Әдетде
коэффициенти 0,6-0,75 теӊ.
Бетон араласпасын ислеп шығарыў шараятында таярланғанда майда ҳәм ири
толтырғышлардыӊ ығаллығы есапқа алынады ҳәм ислетилетуғын бетон қурамы қайта
есапланып анықлық киритиледи.
Do'stlaringiz bilan baham: 
