Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Лабродорит-
тийкарынан дала шпаты ҳәм лабродор минералынан ибарат болып, 
габброныӊ бир түри есапланады. Ол кӛк, жасыл, сары ҳәм басқа реӊлерде болады. 
Лабродорит кошинлашда, хайкалтарошликда ислетиледи. 
Магматикалық атылып шыққан таў жынысларынан тийкарынан порфирлар, диабаз, 
базалт, андезит ҳәм басқалар қурылыста кӛп ислетиледи. 
Порфирлер-
майда кристаллы структурада салыстырмалы ирирек кристаллар бар 
екенлиги менен характерли болып, олардыӊ кварцлы ҳәм кварцсыз (дала шпаты) түрлери 
бар. Кварцлы порфирлер минерал қурамға қарай гранитке жақын болғаны ушын оныӊ 
қәсийетлери граниттикине уқсайды. Кварцсыз порфирлер қурамы жағынан сиенитке 
уқсайды, бирақ қәсийетлери сиениттиӊ қәсийетлери сыяқлы болмайды. Порфирлер қызыл, 
қоӊыр, кул реӊинде тапланады, тығызлығы 2,4-2,5 г

см
3
, қысылыўдағы беккемлиги 120-180 
МПа. Олар безеў плиталары, жол бордюрларын таярлаўда ислетиледи. 
Андезит-
плагиоклаз, роговая обманка, пироксенлер ҳәм биотиттен ибарат болып, 
диориттиӊ уқсасы есапланады. Әдетде күл реӊ, сарғыш күл реӊ болады. Оныӊ тығызлығы 
2,7-3,1 г

см
3
, қысылыўдағы беккемлиги 140-250 МПа. Андезит кислотаға шыдамлы плиталар, 
дисперс толтырыўшыларлар алыўа ислетиледи. 
Базалт-
тығыз, айрым жағдайларда порфир тәризли структураға ийе болып, габбродыӊ 
уқсас түри. Оныӊ тығызлығы 2,7-3,3 г

см
3
, қысылыўдағы беккемлиги 110-500 МПа. Базалт 
харсанг тас, майдаланған ҳалатда бетон ушын толтырыўшылар сыпатында ислетиледи. 
Безалтты жоқары температурада еритип жүдә нәзик талшықлар ҳәм олардан ыссылықтан 
изоляциялаўы матолар алыў мүмкин. 
Диабаз-
габброныӊ уқсасы болып, майда кристаллы структураға ийе. Қурамы 
плагиоклаз ҳәм реӊли (қара) минераллардан ибарат. Диабаз жүдә қатты, беккем (300-400 
МПа), тығыз болғаны ушын жол қурылысында ислетиледи. 
Пемза
-геўек вулканик шийша ақ ямаса күл реӊ болады. Геўеклиги 60%, тығызлығы 2-
2,5 г

см
3
, орташа тығызлығы 0,3-0,9 г

см
3
, қысылыўдағы беккемлиги 2-4 МПа. Пемза 
ыссылық изоляциялаўшы қәсийетке ийе, оннан жеӊил бетонлар ушын толтырыўшылар, 
цемент ҳәм ҳәк ислеп шығарыўда гидравликалық қосымшалар алыў мүмкин. 
Вулкон туфы -
вулкан күли, пемза ҳәм басқа жыныслардыӊ цементлениўи ҳәм 
тығызланыўынанан пайда болған. Туфлар пушти, тоқ сары, қызыл, жигер реӊ болады. 
Жетерли геўеклиги, беккемлиги ҳәм шыдамлылығы олардан ыссылық изоляциясы 
материалларын алыўға имканият береди. 
Магматикалық жыныслар Украина, Россия, Кавказ тегис таўлықларында кӛплеп 
ушырасады.