Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

18.2-сҥўрет. Станционар раствор қарығыш 
 
Қадағалаў сораўлары 
1.Қурылыс растворлары қандай классификацияланады? 
2. Раствор араласпасыныӊ тийкарғы қәсийетлерин айтып бериӊ. 
3. Раствордың қатқаннан кейинги қәсийетлери ҳаққында айтып бериӊ. 
4. Гербиш-тас териўде ҳәм сыбаўшылықда ислетилетуғын растворлар ҳәрекетшеӊлиги 
ҳаққында нелерди билесиз? 
5. Әпиўайы ҳәм аралас араласпаларды түсиндирип бериӊ. 
6. Арнаўлы қурылыс растворлары ҳаққында айтып бериӊ. 
7. Қурғақ араласпалар туўралы айтып бериӊ. 
8. Қурылыс растворлары таярлаў технологиясы қандай процесслерди ӛз ишине алады? 

---

131 
8-МОДУЛ. МИНЕРАЛ БАЙЛАНЫСТЫРЫЎШЫЛАРДЫҢ ТИЙКАРҒЫ 
ҚӘСИЙЕТЛЕРИ 
 
 
19-тема. Минерал байланыстырыўшылар тийкарында таярланған жасалма тас 
материаллары ҳәм буйымлары 
 
Таяныш сөзлер:
 силикат байланыстырыўшылар, силикат гербиш, силикат буйымлар, 
гипс, гипс-картон листлер, гипс плиталары, асбестцемент буйымлар, магнезиал 
байланыстырыўшы, магнезиал байланыстырыўшылар тийкарындағы буйымлар, ресурс 
тежемли, беккемлик, атмосфера орталығына шыдамлылық. 
 
ЖОБА: 
19.1 Улыўма мағлыўматлар 
19.2 Силикат буйымлар 
 
19.1 Улыўма мағлыўматлар 
Жасалма тас материаллар ҳәм буйымларға портландцемент тийкарында таярланған 
бетон, темирбетон, растворлардан тысқары гипс, ҳәк (силикат байланыстырыўшы) ҳәм 
магнезиал байланыстырыўшылар ислетилип пайда етилген композитлер киреди. Жасалма 
тас материалларын алыўда толтырғышлар сыпатында кварц қумы, шлак, күл, пемза, ағаш 
кепеги ҳәм талшығы, қағаз санааты шығындысы ҳәм басқалар ислетиледи. Бул 
материалларды ислеп шығарыў улыўма технологиясы байланыстырыўшылар ҳәм 
толтырғышларды араластырып араласпа таярлаў, қәлиплеў ҳәм қатыўын тезлестириў сыяқлы 
тийкарғы процесслерден ибарат. 
Ҳәк (силикат) байланыстырыўшысы тийкарында силикат, ҳәк-шлаклы ҳәм ҳәк-күлли 
гербишлер, силикатлы ҳәм кӛбиксиликатлы ҳәм басқа тығыз ҳәм ячейкалы силикат бетонлар 
ҳәм темирбетонлар таярланады. Гипс тийкарында пардедийўал плиталар, гипсбетон таслар, 
қаплама листлер, архитектуралық бӛлимлер ҳәм басқа композицион буйымлар алынады. 
Ҳәк ҳәм гипс тийкарында алынатуғын композицион материаллар ҳәм буйымларды 
ислеп шығарыўдың раўажланыўына кварц қумы ҳәм басқа толтырғышлардың кӛп екенлиги, 
минерал байланыстырыўшы шийки зат запасының кӛплиги, ислеп шығарыў процессинде кем 
энергия талап етиўи, толық автоматластырыў ҳәм механизациялаў мүмкинлиги тийкарғы 
себеп болады. 
Силикат автоклав материаллар ҳәм буйымлар алыўда, олардыӊ
 
қатыў теориясы ҳәм 
қәсийетлерин үйрениўде А.В.Волженский, Ю.М.Бутт, П.П.Будников, П.И.Боженов ҳәм басқа 
илимпазлардың үлеслери үлкен.