Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

19.2 Силикат буйымлар 
Силикат буйымлар ҳәк ямаса ол тийкарындағы аралас байланыстырыўшылар, қум,
 
порошок
 
сазтопырықлы қосымшалар ҳәм суў растворын қәлиплеў ҳәм реактор-
автоклавларда 0,8-1,3 МПа басым астында ҳәм 175-200
0
С температурада ислеў берип 
таярланады.
Автоклавда силикат буйымлар пуў ямаса пуў-ҳаўа араласпасы жәрдеминде ислеў 
бериледи. 
Ҳәк байланыстырыўшы (сӛндирилген ямаса сӛндирилмеген порошок
 
ҳәк), кварц қумы 
ҳәм суў араласпасынан таярланған ӛним автоклавда ислеў берилгенде калций гидросиликат 
пайда болады: 
Са(ОН)
2

SiO
2

mH
2
O

CaO
.
SiO
2
.
nH
2
O 
Растворды қураўшылардың қурамына қарап түрли гидросиликатлар пайда болады: 
тоберморит 
5СаО
.
6SiO
2
.
5H
2
O, 
күшсиз 
кристалланған 
гидросиликатлар: 
(0,8-1,5) 

---

132 
СаО
.
SiO
2
.
H
2
O ҳәм (1,5-2) СаО
.
SiO
2
.
H
2
O. Жоқары муғдарда ҳәкли растворлардан 
гиллебрандит 2СаО
2
.
SiO
2
xH
2
O пайда болыўы мүмкин. 
Автоклав
горизонтал ҳалда жайласқан полат цилиндр болып, қаптал тәреплери тығыз 
жабылатуғын қақпақлар менен үскенеленген (19.1-сүўрет). Автоклавтың узынлығы 21-30 м, 
диаметри 2,6-3,6 м. Автоклав үзликсиз басымды ӛлшеўге мӛлшерленген монометр ҳәм 
басым нормадан асып кеткенде автоматикалық түрде ашылатуғын сақлағыш клапан менен 
үскенеленген. Автоклавтың тӛменги бӛлегине буйым жүкленген вагонеткалар жүриўге 
мӛлшерленген рельслер жатқызылған. Автоклав, ыссылықты сақлаў мақсетинде, ыссылық 
изоляциясы материаллары менен қапланады. Автоклав ислеў бериў процессин басқарыў ҳәм 
автоматикалық қадағалаў мақсетинде арнаўлы үскене, процессор ямаса компьютерлер менен 
үскенеленеди. 
Автоклавқа буйым жүкленгеннен кейин қақпақлары жабылады ҳәм әсте-ақырын пуў 
киритиледи. Автоклавда ислеў бериў процессинде буйымда ишки зорығыўлар нормадан 
артық пайда болмаслығы ушын температура 1,5-2 с даўамында әсте-ақырын кӛтериледи.