Ózbekistan respublikasi awil xojaliği ministrligi b. Yo. Toxtaev, E. T. Ахmеdоv, V. T. Qaysarov DÁrilik ósimlikler introdukciyasi

Jas ósimliklerdiń ósiwi hám rawajlaniwi sharayatinda baylanisliǵi

Topiraq jaǵdayi			Japiraqlardiń vegetatsiya dawrindw ortasha sani hám olshemi			Tamirdiń
	sani	Uzinliǵi (sm)		Eni (sm)	Uzunliǵi (sm)		Diametric (sm)
Boz topiraq	2.8±0.2	5,9±0.3		2,4±0.1	12.20±0,8		0.7±0.06
Shirindi topiraqQumli topiraq	6.2±0.3	12.8±1,2		4.7±0.2	20.0±1,2		0.9±0.03
R	<0.001	<0.001		<0.001	<0.001		<0.05

Tashkent oazisi sharayatında topıraq quramına qum hám japıraq shirindileriniń qósılıwı ósimliklerdiń ósiw hám rawajlanıwın támiyinleydi. Eger arnawlı tayarlanǵan topıraqdıń mexanik quramı, ósimliktiń tábiy sharayatında shiriytuǵın ornındaǵı topıraqdıń mexanik quramına yamasa ekenligin esapqa alsaq, Turkmen mandragorasiniń ne ushın biziń ápiwayı topıraq sharayatında óstirgenimizden kóre, tábiy sharayatta jaqsı ósip rawajlanıwın túsiniw qiyin emes.

Ósimliktiń qurǵaqlıqqa hám ızǵarlıqqa bolǵan munasábeti.
Ósimliklerdiń qurg'aqshilik hám ızǵarlıqqa bolǵan munasábetin úyreniw maqsetinde tuqımlar kógerip shiqqannan keyin tap vegetaciya dáwirnıń aqırına shekem , suǵorilǵan hám suǵorilmaǵan usıllarda gúzetip barıldı. Suǵorilatuǵın usıllarda ósimlik aprel' ayında bir ret, may ayında
eki (15;25) ret, hám iyun ayında bolsa úsh ret (5;15;25) ret suǵorıladı. Baqlawlardıń nátiyjesinde, ósimliklerdiń vegetaciya dáwirinde suwǵarılıwı, olarǵa unamlı tásir etip, usıllarda kógerip chıqqan nallerdıń saqlanıwı 95, 7 % di quraydı. Usı waqıtta suwǵorilmaǵan usıllarda olardıń saqlanıwına salıstırǵanda tómen bulib, 90 -92% átirapında jazıldı (keste ).

Japiraqlardiń				Tamir
Dala maydani	Tuqimlariniń saqlaniwshanliǵi	sani	Uzinliǵi (sm)		Eni (sm)	Uzunliǵi (sm)	Aylanba olshemi (sm)
Suwǵarilǵan	95,7±4,8	2,7±0,3	6,1±0,3		2,6±0,2	13,6±0,7	0.9±0,006
Suwǵarilmaǵan	92,7±4.8	1,9±0,2	4,9±0,2		1,8±0,7	9,7±0,5	0.5±0.04
R	<0.05	<0.05	<0.01		<0.001	<0.001	<0.01

Kestede kórsetiliwinshe, suwǵarılatuǵın usıllardaǵı ósimliklerde ortasha 2. 7 japıraqlar payda bólaıp, olardıń uzınlıǵı 6. 1 sm, eni 2. 7 sm hám túbir uzınlıǵı 13, 6 sm tamır uzınlıǵı aylanba ólshemi bolsa 0. 8 sm di quraydı bolsa, sug'orilmaǵan usıllarda bul, kórsetkishler soǵan jarasa 1, 9 ; 4. 9 sm; 1. 8 sm; 9, 7 sm, 0. 5 sm átirapında bolıwı jazıldı .

Suwǵarılatuǵın hám sug'orilmaytuǵın usıllarda ósip rawajlanǵan ósimlikler arasındaǵı parq derlik úlken emes. Bul bolsa óz gezeginde, olardıń rawajlanıwı sheńberiniń qisqarǵanliǵi sebepli qurǵoqshiliqqa maslasqanlıǵınan tikkeley derek beredi. Suwǵarılatuǵın usıllarda, ósimlik vegetaciyasınıń 5-10 kunge sózılıwı jazılıp , vegetaciya dáwirinen sóń (07-09 ) suwǵarıwlardıń olarǵa unamsız tásiri gúzetildi hám tamırlardiń shırıwıne alıp keliwi aniqlandı. Dáslepki vegetaciya jılınan suń, ızǵarlıqtıń jetispesligi ósimliklerdiń saqlanıwına tásir kursatpeydi, yamasa bunnan olar ziyanlanbaydı. Tirishiliginiń 2-3 jılınan baslap, olardıń saqlanıwı 100% ni qurap, vegetaciya dawamında suǵoriwlar rawajlanıw dárejesin bir qansha asırdı. Ilimpazlardıń kóp jıllıq baqlawları nátiyjelerine tıykarlanıp, Turkmen mandragorasin suǵoriwǵa unamlı jandasatuǵın hám Suwǵarılmaǵandada, kógeriwi múmkin dep esaplaw múmkin.