Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

1 – jildaǵı oligoxetlarga tiyisli qızıqlı maǵlıwmatlar beredi.
E. Sh. Kvavadze (1973, 1979 ) Gruziyadan jıynalǵan jawın qurtıların sistematikasini islep shıqtı.
V. V. Ivantsiv (1989 ) jawın qurtılarınıń túrlerin anıqlawda túkleriniń dúzilisi hám jaylasıwına itibardı qaratadı.
T. S. Vsevolodova-Perel' (1997) Rossiyanıń Evropa hám Aziya bóleginde, sonday-aq Kavkaz aldında ushraytuǵın túrlerdiń geografiyalıq tarqalıwı hám areali korsetilgen anıqlaǵıshına tiykar salındı. Bul anıqlaǵısh kem tuklilerdiń 5 shańaraǵına tiyisli 56 tur hám 5 genje turdi óz ishine aladı.
Frantsuz izertlewshisi Bouche M. B. kóp jıllıq izertlewleri (1967, 1969, 1970) tiykarında 1972 jılda «Frantsiya lumbritsidlari ekologiyası hám sistematikasi» atlı 672 tomlı, 100 sızılma hám pátdan ibarat monografiyasın baspadan shıǵaradı.
Amerikalıq sistematik alım Gates G. (1975) Lumbricidae shańaraqların oxak bózi, nefridiy qaltaları, bas bólegi, reńleri arqalı analiz qılıwdı usınıs etdi hámde Dendrobaena, Eisenia, Lumbricus, Allolobophora, Eisenilla, Octalasium áwladları taksonomik quramın qayta analiz etip berdi.
Vetnamda Txay Tran Bay (1982, 1983) Pheretima áwladı (Megascolecidae) shańaraǵına tiyisli tur hám genje túrlerdi anıqladi. Ol jawın qurtlardıń túkleri hám dene bushliǵınıń aldıńǵı bóleginde jaylasqan dissepementlarini evolyutsion ózgeriwshanligin Pheretima áwladı mısalında analiz etip berdi.
Ilimiy ádebiyatlarda Qubla Qazaǵistan hám Orta Aziyanıń Batıs Tyan-húrmet, Ferǵana dizbe tawlarınıń batıs bólegi, Xisor Dárwaza hám Kopetaw regionlarında jawın qurtlardıń tarqalıwı hám sistematikasi tuwrısında hám bir qansha maǵlıwmatlar ushraydı. (Michaelsen, 1900, 1901, 1907, 1910, Malevich, 1945, 1950 a, Rerel, 1969, Perel', 1971. 1979 ).
T. S. Perel' (1971) Orta Aziyanıń batıs tawlıq regionları boylap 1970 jılda ótkezilgen ekspediciyada jıynalǵan jawın qurtlar kollektsiyasin analiz etip, bul regionnan 3 endemik (Allolobophora brunnea, A. kirgisica, Eophila arnoldiana) hám bir kosmopolit (Dendrabaena octaedra) túrlerdi anıqladi. Bunnan tısqarı ol Moskva universiteti zoologiya muzeyi kollektsiyasında saqlanıp atırǵan Orta Aziya tawlarına tiyisli, jawın qurtlardıń Eophila ghilarovi, Allolobophora turcmenica (Malevic, 1945) túrlerin qayta analiz etip shıqtı. Hámde (1979 ) Qubla Qazaǵistan hám Orta Aziyanıń tawlıq regionlarında jawın qurtılarınıń 31 túri tarqalǵanlıǵın, sonnan 24 turi bul region ushın endemik, 7 turi kosmopolit ekenligin belgilengenler edi.
B. V. Valiaxmedov (1961, 1962, 1969 ); valiachmedov B. v. (1969 ) Tadjikistannıń Hisor rayonı tap daǵı túrli tipǵa tiyisli topraqlarınan jıynalǵan jawın qurtılarınıń 6 túrin belgili sistematik T. S. Perel' menen birgelikte analiz etip shıqtı. Bunnan tısqarı Tadjikistan tap ushın túrler quramın birge (Eophila asiatica) bayitti. Joqarıda belgilengen túrler quramın túrli biotop hám biotsenozlarda uyrenıp, olardıń tarqalıwı topıraq tipleri menen baylanıslılıǵına pát berdi.
Sonday etip, Ózbekistan topıraqlarında jawın qurtları ústinde basqa aymaqlarǵa salıstırǵanda júdá kem izertlewler ótkezilgen. Bul izertlewlerdiń hám kópshilik bólegi, jawın qurtlardıń taw yamasa taw aldı ekosistemalar topıraǵında tarqalıwın tekseriwge arnalǵan. Vaxalarda hám egin egiletuǵın maydanlarda jawın qurtların uyrenıw boyınsha izertlewler derlik ótkizilmegen. Jawın qurtınıń tábiy ekosistemalarda tarqalıwı tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar kópshilik túrde bir ret jıynalǵan úlgilerge tiykarlanǵan.