Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Burjuaziya etikasınıń qáliplesiwi. Tek sırtqı dún`ya emes, óz qúdiretin, qádir-qımbatın ańlaǵan, jaqsılıq hám jamanlıqtı túsiniwge urınǵan insannıń ishki dún`yası hám ózgerip baradı.

Puritanlardıń dún`ya qarası burjuaziya ideyalarına tolıq mas keletuǵın edi. Tiykarın puritanlıq quraǵan burjua etikası usılay rawajlandı, tiykarǵı qádirayat únemlilik, miynetsúyiwshilik hám izleniwsheńlik bolǵan burjuaziyalıq turmıs tárizi qáliplesip bardı.

Revolyuciyanıń sebepleri. Styuartlardıń jańa korollik dinastiyası anglichan parlamenti hám puritanlıq shirkewine qarsı gúreske kirisip ketti. Júzege kelgen qarama-qarsılıq revolyuciyanıń tiykarǵı sebebine aylandı.

K
Yakov I

orol Yakov I Styuart parlament penen esaplasıwdı qálemeytuǵın edi hám episkoplar anglikan shirkewi ushın zárúr dep esaplaytuǵın edi. Eski tártiplerdi qorǵap Yakov I hám onıń húkimeti cex sheklewlerin saqlap turatuǵın edi, ónim sapası jamanlasadı, degen sıltaw jańa oylap tabıwlardı qollaw qadaǵan qılınǵan edi. Yakov I diń sıtqı siyasatı hám úlken narazılıqlarǵa sebep bolıp atırǵan edi. Ásirese, anglichan burjuaziyasınıń koloniyalardı basıp alıwdaǵı tiykarǵı qarsılası bolǵan katolik Ispaniyası menen kelisalmaslıǵı hesh kimge maqul emes edi. Bunıń ústine Yakov I puritanlardı quwdalawdı hám dawam ettirdi. Kópshilik puritanlar mal-múlkin satıp ele belgisiz Amerika tárepke atlandı.

1625-jılı Yakov I qaza taptı. Onıń miyrasxorı 25 jaslı Karl Uel`sskiy korol Karl I atı menen (1600-1649) taxtqa keldi. Pútkil anglichan jámiyeti jańa korol ózgerisler zárúrligin túsinedi dep úmit qılatuǵın edi. Biraq, Karl I ge qarata isenimsizlik onıń Franciya koroli Lyudovik XIII tiń qarındası, katolik aǵımındaǵı Genrietta Mariyaǵa úylengeninen soń, ásirese kúsheydi. Uqıpsız Karl I Genrietta Mariyanıń tásirine túsip qalǵan edi. Sol tárizde Karl I menen parlament ortasında nıza baslandı. Kelispewshilikke koroldiń Franciyadaǵı sıyaqlı sheklenbegen hákimyatqa umtılıwı hám anglichan jámiyetinde júz berip atırǵan ózgerislerdi túsiniw hám qabıl qılıwdı qálemesligi sebep boldı. 1628-jılı birden úsh mámleket – Franciya, Ispaniya hám Avstriya menen urıs júrgizip atırǵan húkimettiń qıyınshılıqlarınan paydalanıp parlament koroldi “Huqıqlar haqqındaǵı bill`” yaki “Huqıqlar haqqındaǵı peticiya”nı tán alıp, qol qoyıwǵa májbúr qıldı. Bul hújjetlerdiń avtorları “Erkinliktiń ullı xartiyası”na tiykarlanıp, parlamenttiń razılıǵısız birde bir salıq járiyalanbawın kórsetti, sudtıń ruxsatısız hár qanday qamaqqa alıwları nızamsız ekenligi járiyalandı. Karl I billdi buzıwǵa urınıp kórgende parlament narazılıq bildirdi. Sonda korol parlamentti tarqatıp jiberdi hám qarsılas tárepten jeti adamdı qamaqqa tasladı, olardan ayrımları óltirildi. Angliyada ornatılǵan Karl I diń jeke húkimranlıǵı 11 jıl dawam etti. Bul dáwirde sawdagerler, jańa aqsúyekler, erkin pikirli dinshiller mámleket islerinen pútkilley shetletildi. Koroldiń kórsetpesi menen puritanlardı quwdalaw hám quwǵın qılıw kúsheydi, nızamsız salıqlar járiyalandı, cenzura kúsheydi, bar bolǵan siyasiy rejim menen kelise almaǵanlarǵa qarsı sud quwdalawı alıp barıldı. Jáne baha ósiwine alıp keletuǵın monopoliya menen sawda etiw sheklenbegen kóriniske iye boldı. Sawdagerler, jańa aqsúyekler, ápiwayı adamlar–barlıǵı korol tártiplerinen jábirlendi. Emigraciya kúsheydi. Bulardıń hámmesi sawda hám sanaat rawajlanıwınıń páseyiwine alıp keldi.