Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Ǵárezsizlik deklaraciyası. 1776-jıldıń 10-may kúni Ullı Britaniyadan ajıralıwǵa shaqırıwshı qarar qabıl etildi hám gáp rásmiy bayanat shıǵarıwǵa taqaldı. Jetinshi iyun` kúni virjiniyalı Richard Xenri Li «Bul qospa koloniyalar tiykarında azat hám erkin shtatlar» ekenligin járiyalawshı qarardı alǵa qoydı. Rásmiy bayanatnama tayarlaw ushın virjiniyalı Tomas Jefferson (1743-1826) basshılıǵında bes adamnan ibarat komissiya tayınlandı.

1776-jılı 4-iyul`da qabıl etilgen hám tiykarınan Jefferson danalıǵınıń ónimi bolǵan Ǵárezsizlik Deklaraciyası jańa mámlekettiń dúzilgenligin járiyalap ǵana qalmastan, azat insannıń dún`yaǵa kóz qarasın da bildirdi. Onda, atap aytqanda «Biz tómendegi haqıyqatlardı óz-ózinen hámmege belgili dep bilemiz-bárshe insanlar teń etip jaratılǵan hám Jaratqan tárepinen qandayda bir qol qatılmaytuǵın huqıqlar menen táminlengen bolıp, solardıń qatarına jasaw, azatlıq hám baxıtqa erisiwge umtılıw huqıqları kiredi…» delingen edi.

Ǵárezsizlik Deklaraciyasında mámleket qurılısınıń tiykarı sıpatında xalıq suvereniteti principi járiyalandı, xalıqtıń zalımlarǵa qarsı kóteriliske shıǵıw huqıqı, jasawǵa, erkinlikke, teńlikke bolǵan huqıqı tastıyqlandı. AQSh ta hár jılı 4-iyul` ǵárezsizlik kúni sıpatında belgilenedi.

Arqa Amerikada ǵárezsizlik ushın alıp barılǵan urıs burjua revolyuciyası bolıp, ol eki wazıypanı sheshiwi lazım edi. Milliy ǵárezsizlikke erisiw hám Amerikada kapitalistlik qatnasıqlardıń rawajlanıwına tosqınlıq qılıwshı tosıqlardı joq qılıw. Júz berip atırǵan ózgerisler orayında jer mashqalası turar edi. Awıl xojalıǵında feodal tártip belgilerin toqtatıw, xalıqqa batıs jerlerge erkin barıw ushın jol ashıw, plantaciyalı qulshılıq sistemasın joq qılıw zárúr edi.

Bárshe koloniyashılar eki lagerge – watanpárwarlar hám loyalistlerge bólindi. Watanpárwarlar lagerine mayda ónermentler, jallanba jumısshılar, milliy burjuaziyanıń túrli qatlamları, qubla plantatorlar kirdi. Olar batıstaǵı jerler esabınan óz jerlerin keńeytiwden mápdar edi.

Loyalistler lageri Ullı Britaniya korolınan jer alǵan feodal aqsúyekler, anglikan shirkewi ruwxanıyları, koloniya hákimshiliginiń kóp sanlı ámeldarları, Angliya bazarları menen baylanısqan sawdagerlerdiń bir bóliminen ibarat edi. Revolyuciya liderleri burjuaziya hám qulshı-plantatorlar bolıp, háreketke keltiriwshi kúsh – xalıq edi. Revolyuciyanıń tiykarǵı qásiyeti milliy-azatlıq urısı formasında ótti.

Urıs dáwirinde agrar qatnasıqlar ózgerdi, mayda jer iyeleri ijara ushın pul tólemey qoydı, loyalistlerge qaraslı bolǵan úlken jer maydanları kishi uchastkalarǵa bólinip satıldı, Allegen tawları artındaǵı jerlerge qoyılǵan qadaǵalawdı húkimet nızamsız dep járiyaladı. Jefferson hár bir jersiz adamǵa Batıstaǵı jerler esabınan biypul uchastka beriwdi usındı.