|
Urıs háreketleriniń barısı. Áskeriy háreketler tiykarınan mámleket arqasında boldı. Revolyuciya dáwirinde koloniyashılar armiyası úlken qıyınshılıqlardı basınan keshirdi.
1776-jıldıń avgustında N`yu-Yorktıń Long-Aylend urısında Vashington armiyası awır awhalda qaldı hám Bruklinnen Manxetten qırǵaǵına shegindi. Britaniya generalı Uil`yam Xouv batılsızlıǵınan amerikalılardıń sheginiwine jol qoydı, biraq noyabrde Manxetten atawındaǵı porttı iyeledi. N`yu-York qalası urıs toqtaǵanǵa shekem anglichanlar qol astında qalıp ketti. 1776-jılı Vashington armiyası Trenton áskeriy gornizonına hújim jasap 900 den artıq britaniyalini tutqınǵa aldı. 1777-jılı 13-yanvarda Vashington britaniyalılarǵa Pristonda hújim jasadı hám rásmiy Britaniya tárepinen iyelengen aymaqlardıń kópshiligin qaytarıp aldı. Trenton hám Pristondaǵı jeńisler amerikalılardıń sónip baratırǵan ruwxın janlandırdı.
1777-jılı Xouv Amerika armiyasın Pensil`vaniyanıń Brandivayn degen jerde jeńiliske ushırattı hám Filadel`fiyanı iyelep, Kontinental Kongress aǵzaların qashıwǵa májbúr etti. Vashington armiyası bolsa 1777-1778-jılları qıs ayların azıq-awqat, kiyim-kenshek jetispewshilikten qıynalǵan halda, Pensil`vaniyanıń Forg boyında ótkeriwge májbúr boldı. 1777-jılı urısta burılıs jasaldı. Kanadadan N`yu-York janındaǵı Angliya armiyası menen birlesiw ushın jol alǵan general Bergoyn basshılıǵındaǵı Britaniya armiyası Saratoga bosaǵasında general Xoracio Geyts basshılıǵındaǵı Amerika armiyası tárepinen qorshawǵa alındı. 1777- jılı 17-oktyabrde Bergoyn armiyası táslim boldı. Nátiyjede Britaniya armiyasınıń altı generalı, 300 oficer, hám 5500 kishi oficer hám áskerleri qurban bolǵan edi. 1776-jılı Parijge jiberilgen Benjamin Franklin Franciya qollap quwatlawına eristi.
1776-jılı may ayınan Franciya Amerikaǵa járdem bere basladı. 1778-jılı 6-fevralda Amerika hám Franciya «Doslıq hám sawda» pitimine qol qoyıldı. Oǵan kóre Franciya AQSh tı tán aldı hám sawda-satıq shártnamaların usındı. Olar awqam pitimin de dúzdi, oǵan kóre egerde Franciya urısqa qosılsa, Amerika óz ǵárezsizligin qayta qolǵa kiritpegenge shekem, ol óz qurallı kúshlerin alıp shıǵıwı yaki awqamlastıń razılıǵısız tınıshlıq pitimin dúziwi múmkin emes edi hám hár bir tárep Amerikadaǵı aymaqlardıń qol qatılmaslıǵın kepillegen edi. Bul pitim AQSh 1949-jılǵa shekem dúzilgen birden-bir eki tárepleme shártnaması bolıp qaldı.
1778 jıldıń iyunında Britaniya kemeleri Franciya kemelerine qarsı ot ashtı. 1779-jılı Jeti jıllıq urıs dawamında Britaniyaǵa ótip ketken aymaqlardı qaytarıw úmitinde Ispaniya bul urısta Franciya tárepin aldı. 1780-jılı Britaniya amerikalılar menen sawda múnásibetlerin toqtatpaǵanlıǵı ushın Gollandiyaǵa urıs járiya qıldı. Angliyanıń ázziligi sebebinen Rossiya hám Ispaniya da AQSh qa doslıq poziciyasında turdı.
Franciya basshılıǵındaǵı Evropa mámleketleriniń awqamı Britaniya ushın Amerika koloniyalarına salıstırǵanda qáwipli edi. Qubla Karolinada urıs alıp barıp atırǵan Britaniya generalı Karnuollis basshılıǵındaǵı armiyalar 1781 jılı Koupensi degen jerde qattı jeńiliske ushıradı. Sońınan urıs háreketleri jáne eki jılǵa dawam etti. 1782 jılı Angliya armiyalarınıń tiykarǵı kúshleri amerikalılar hám francuzlarǵa Yorktaun qasında táslim bolǵannan soń Britaniyanıń jańa húkimeti Parijde tınıshlıq sóylesiwlerin ótkeriwge qarar qıldı. Sóylesiwlerde Amerika tárepinen B Franklin, J. Adams, J.Jey qatnastı.
1783 jıl 15-aprel`de tárepler maqullaǵan Parij pitimi Britaniya hám onıń koloniyaları tárepinen 3 sentyabr` kúni qol qoyıldı. Pitimge muwapıq Ullı Britaniya Amerika Qurama shtatlarınıń dúzilgenligin, onıń ǵárezsizligi, azatlıǵı hám suverenitetin tán aldı hám de AQSh jerleri batısta Missisipi dár`yasına shekem, arqada Kanadaǵa shekem hám qublada Ispaniyaǵa qaytarılıp berilgen Floridaǵa shekem keńeydi.
Urıs tamam boldı. Urıstan keyingi jıllardıń barlıq ekonomikalıq awırlıǵı xalıqqa tústi. Mámleketde urıs sebepli wayran bolǵan fermerler hám isshilerdiń qozǵalańları bolıp ótti. Ǵárezsizlik ushın urısqa qatnasqan, urıs veteranı, fermer Daniel` Sheys basshılıǵında 1786-1787-jılları kóterilgen qozǵalań eń irilerinen biri edi. Aldıńǵıları sıyaqlı bul qozǵalań da bastırıldı.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
