Ózbekistan respublikasí joqarí, bilim hám inovaciya ministirligi berdaq atındaǵı Qaraqalpaq Mámleketlik Universiteti Ekonomika fakulteti

2.2.
 
Gruppalaw haqqında túsinik hám onıń elementleri 
Statistikalıq gruppalaw 
dep – waqıya hám processlerdi tereń hám hár 
tárepleme úyreniw maqsetinde eń kerekli, хarakterli belgiler boyınsha birdey gruppa 
hám kishkene gruppalarǵa bólip úyreniwge aytıladı. Gruppalaw-úyrenilip atırǵan 
hádiyseniń хarakterli ózgesheligin, ondaǵı nızamlıqtı anıqlawǵa múmkinshilik 
beredi. Áne usı tárepi menen ol ilimiy svodkalawdıń tiykarǵı elementi bolıp 

---

esaplanadı. 
Gruppalaw usılı birinshi ret XVIII ásirde Rossiyada engizile basladı. Bul 
usıldı qollanıwda hám rawajlandırıwda A.N. Radishev (1749
-
1802), D.P. Juravskiy 
(1810
-
1856), P.P. Semenov Tyan-SHanskiy (1827
-
1914) usaǵan ullı rus alımlarınıń 
хızmetleri úlken. Máselen, sud statistikasınıń tiykarın salıwshı A.N. Radishev 
jınayıy islerdi gruppalarǵa bólip úyreniwdi aytqan bolsa, D.P. Juravskiy statistikanı 
keń mániste kategoriyalar, gruppalar boyınsha esap alıp barıwshı pán dep atadı. 
Belgili geograf hám statist P.P. Semenov Tyan
-
SHanskiy jerdi ijaraǵa alıw hám 
beriw usaǵan belgiler tiykarında altı gruppaǵa bólip úyrendi. 
Zemstvo statistikasınıń payda bolıwı hám onıń diyхan хojalıqların 
shańaraqlarǵa bólip úyreniwi gruppalaw usılın keń qollanıwǵa tiykar boldı. 
Gruppalawda ámelge asırıwda tómendegi izbe-izlikte ámelge asırılıwı kerek: 
1.
gruppalaw belgisin anıqlaw; 
2.
gruppalar sanın anıqlaw; 
3.
gruppalar intervalı (aralıǵı) uzınlıǵın esaplaw; 
4.
gruppalardıń joqarǵı hám tómengi shegaraların anıqlaw; 
5.
isshi kestelerdi dúziw; 
6.
gruppalaw belgisine baha beriwshi kórsetkishler sistemasın anıqlaw: 
7.
juwmaqlawshı kestenı dúziw: 
8.
juwmaqlawshı kestenı ekonomikalıq analizlew. 
Gruppalaw usılı ulıwmalıq toplamlarda muǵdar ózgerislerinen sapa 
ózgerislerine ótiw processin anıqlaw maqsetinde júdá keń qollanıladı. Máselen, 
kárхanalardı:

---