Gruppalaw belgileri

• STATISTIKALIQ GRUPPALARDIN’ MAZMUNI HA’M ONIN’ SOTSIAL EKONOMIKALIQ HA’DIYSELERDI ANALIZLEWDEGI A’MIYETI

• KIRISIW
• TIYKARG’I BO’LIM
• STATISTIKALIQ GRUPPALAW HAQQINDA TU’SINIK HA’M OLARDIN’ USILLARI
• GRUPPALAW BELGILERI
• PAYDALNILG’AN ADEBIYATLAR

• Statistikaliq gruppalardin’ mazmuni ha’m onin’ sotsial ekonomikaliq ha’diyselerdi analizlewdegi tiykarg’i maqseti u’yrenilip atirg’an ha’r qanday sotsial-ekonomikaliq ha’diyselerdi, waqiyalardi ja’miyettegi barliq nizamshiliqlardi gruppalarg’a bolip uyreniwde imkan beredi ha’m statistik ilimpazlarimiz sotsial-ekonomikaliq ha’diyselerdi gruppalarga ajiratqan.

• Statistikaliq gruppalaw dep sotsial ha’diyse ha’m jarayanlardi teren’ ha’m ha’r ta’repleme u’yreniw maqsetinde en’ za’ru’r , xarakterli belgiler boyinsha bir tu’rdegi gruppa ha’m kishi gruppalarga ajiratip u’yreniwge aytiladi. Gruppalaw u’yrenilip atirg’an waqiyanin’ xarakterli belgilerin, ondag’i nizamdi aniqlawg’a imkan beredi. A’ne sol ta’repi menen ol ilimiy svodkalawdin’ tiykarg’i elementi bolip esaplanadi.

• Gruppalaw usili birnshi ma’rte XVIII a’sirde Rossiyada aniqlana basladi. Bul usildi usinis etiwde ha’m rawajlandiriwda A.N.Radishchev (1749-1802), D.P. Juravskiy (1810-1856) P.P. Semyonov Tyan-Shanskiy (1827-1914) kibi ulli russ alimlarinin’ xizmetleri u’lken. Ma’selen, sud statistikasinin’ tiykarshisi A.N.Radishchev jinayiy jumislardi gruppalarg’a bo’lip u’yreniwdi aytip o’tken bolsa , D.P.Juravskiy statistikani ken’ ma’niste kategoriyalar , gruppalar boyinsha esap alip bariwshi pa’n dep atadi.

• Ataqli geograf ha’m statistik P.P.Semyonov Tyan-Shanskiy awil toparlarin batraklar sani , jerdi ijarag’a aliw ha’m beriw kibi belgiler tiykarinda alti gruppag’a bo’lip u’yrenedi.
• Zemstvo statistikanin’ payda boliwi ha’m onin’ diyqan xojaliqlarin u’ylerge bo’lip u’yreniwi gruppalaw usilin ken’ qollawg’a sebep boldi.

• En’ bay tabaqa
• Ortasha bay tabaqa
• En’ kambag‘al

• Gruppalaw belgisi degende gruppalaw ushin tiykar qilip aling’an belgi tu’siniledi. Basqasha qilip aytqanda gruppalawdi qaysi belgi tiykarinda a’melge asiriliwi tu’siniledi.
• Gruppalaw belgileri atributiv ha’m mug’darli belgilerge bo’linedi.

• Atributiv belgi degende bir-birinen mazmuni ha’m sapasi jag’inan parq qiliwshi belgiler tu’siniledi. Adamlar taypasi, paziyleti , adamnin’ ka’sibi , milleti , o’nim tu’ri , is haqi formalari kibi usi belgiler misal bola aladi. Ma’selen , Abu Bakr Varrox Termiziydin’ marhamat qiliwinsha adamlar 3 taypag’a bo’linedi:
• Birinshisi- umaro (amirler)
• Ekinshisi-ulama
• U’shinshisi-puxara

• Mug’darli belgiler dep san menen su’wretleniwshi belgilerge aytiladi. Ma’slen , o’nim ko’lemi , studentler sani , stanoklar sani ha’m basqalar tsifrlarda su’wretlenedi.
• Ha’diyselerdin’ ortasindag’i o’z-ara baylanis faktor ha’m na’tiyjeli belgileri boyinsha gruppalarg’a ajiralip u’yreniledi.Faktor belgi na’tiyjege ta’sir etiwshi belgi, al, Na’tiyjeli belgi bolsa fakt belgi ta’sirinde o’zgerip turiwshi belgi esaplanadi.