‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. Razzoqov, sh. Tashmatov, N. ‘R m 0N 0y iqtisodiy ta’limotlar tarixi

tadqiqotining predmetini
tashkil etadi. Qanday shart-sharoitlar va qanday qilib insonlar yuqori- 
roq moddiy turmush darajasiga erisha oladilar degan fikr asaming 
asosiy g‘oyasini aks ettiradi. Iqtisodiy o‘sishning pul shakli inkor etiladi 
va asosiysi moddiy ne’matlar yaratish deb qaraladi, bular esa faqat 
ishlab chiqarish sohasida yuzaga keladi va shu sababli ustuvor deb 
hisoblanadi. Ammo qaysi (sanoat, qishloq xo‘jaligi) soha afzalligi aniq 
aytilmaydi. Asaming 2-kitobida dehqonchilikka kapital qo‘yish yaxshiroq 
samara beradi deb uqtiriladi. Iqtisodiyot rivojlanishi bilan sanoat 
tovarlami narxi pasayish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari narxi esa o'sish 
tendensiyasiga ega deb hisoblaydi. Demak agrar soha ustun (bu xato).
Metodologik jihatdan bu tadqiqot 
iqtisodiy liberalizm 
konsepsiyasiga, 
ya’ni fiziokratlaming tabiiy tartibi, bozor iqtisodiyoti munosabatlariga 
asoslanadi.
Olim o‘z asarlari va tadqiqotlarida odamlar ba’zi tabiiy xususiyatlarga 
ega, ana shunday xususiyatlardan biri 
egoizm (xudbinlik) bo‘lib, 
odamlar o‘z xo‘jalik faoliyatlarida unga amal qiladilar. Ammo ayrim 
shaxsninggina manfaatlari jamiyat manfaatlariga mos tushadi, deb 
uqtiradi. Har bir odam o‘z shaxsiy manfaatini ko'zda tutadi, ammo 
bu holatda ko‘p boshqa holatlardagi kabi, u 
«ko‘rinmas qo‘l» 
tomonidan 
uning niyatida ham bo‘lmagan maqsad sari yo'naltiriladi...
Bunda u ongli ravishda xususiy manfaatlarga intilgandan ko‘ra 
ko‘proq haqqoniy ravishda jamiyat manfaatlariga xizmat qiladi. 
«Ko'rinmas qo‘l»
bu — obyektiv iqtisodiy qonunlaming stixiyali 
harakati. Bu qonunlar odamlaming xohish-irodasidan qat’i nazar, 
unga qarama-qarshi harakat qiladi. Har bir odam ko‘proq foyda olish 
uchun kapitalni imkoni boricha qulay ishga joylashtirishga urinadi, 
chunki u jamiyatning emas, o‘zining shaxsiy manfaatini ko‘zlaydi. 
Ammo inson o‘z shaxsiy manfaatini o'ylagan paytda, bu holat muqar- 
rar ravishda jamiyat uchun ko‘proq naf keltiruvchi mashg‘ulotni tan-

---

lashiga olib keladi. Smitning ta’rifi bo'yicha, foyda ketidan quvish va 
raqobat jamiyatga naf keltiruvchi faoliyatga aylanadi.
Hozir «ko‘rinmas qo‘l» iborasi bilan birga