chiqarish gimnastikasini ratsional tashkil qilish mumkin.
shuningdek, muayyan kasb
hamda mehnat sharoitini sog‘liqqa va
ish qobiliyatiga ta’sirini bilish zarur. Bu esa mashg‘ulotlaming
vazifasi va mazmunini aniqroq belgilashga, mashqlami yaxshiroq
tanlash hamda kirish gimnastikasi yoki fizkult daqiqa majmuasini
tuzishga imkon yaratadi.
0 ‘z tabiatiga ko‘ra o‘xshash ixtisoslar quyidagi 4 gumhga
jamlangan:
1 guruh - nerv zo‘r berish, jismoniy yuklamaning ozligi, ish
harakatlari bir xil boigan kasblar, mayda mexanizm yig‘uvchilar,
elektr chirogi yig‘uvchilar, perfaratorchi ayollar, tikuvchilar,
konveyerda. Masalan: soatsozlik zavodlari, poyafzal fabrika
ishchilari.
2 guruh - jismoniy va aqliy mehnat bilan birga ishtirok etadigan
har xil harakatlar bajariladigan o‘rtacha yuklamali ish turlari
(tokarlar, frezerchilar, randalovchilar, motor yig‘uvchilar).
3 guruh - katta jismoniy zo‘r berishni talab etadigan turli kasblar
(qolipchilar, prokatchilar, shaxtachilar, qurilish ishchilari).
4 guruh - doimiy aqliy zo‘r berishni talab etadigan kasblar
(hisobchi xodimlar, dispecherlar, shifokorlar, muhandislar).
Ish davomida ikkita fizkultura daqiqasi o‘tkazish foydalidir:
birinchisi tushki tanaffusdan 1 , 5 - 2 soat oldin ikkinchisini esa
tushdan keyin, smena tugashiga taxminan 1 , 5 - 2 soat vaqt qolganda
o ‘tkaziladi, majmuaga 8 - 1 0 daqiqagacha vaqt ajratiladi. Shaxsiy
fizkultura daqiqalami kuniga 3 - 5 martadan o‘tkaziladi: tushgacha
1 -2 marta va tushdan keyin 2 - 3 marta.
Fizkultura daqiqalarini butun sex uchun tashkiliy ravishda
o ‘tkazishning iloji boim aganda yoki ayrim ishchi va xizmatchilar
ishidan uzila olmasalar, ikki uch mashqdan tashkil topgan fizkultura
daqiqalarini o‘tkazishni tajriba qilib ko‘rish mumkin.
Fizkultdaqiqa deb ataluvchi qisqartirilgan fizkultura daqiqalari
ham boiishi mumkin. Bunday mashg‘ulotlar o ‘tirib ishlovchilar
(motorist - tikuvchilar, yig‘uvchilar va boshqalar) uchun ayniqsa
foydalidir. Ayrim xodimlar fizkultdaqiqani ishlab chiqarishdan
ajralmasdan bajarilishi mumkin 2 - 3 mashqdan iborat.
380
Smena davomida salmoq jihatidan yengilroq har xil ishlami
bajaradigan kishilar uchun kirish gimnastikasini ish oldidan va
fizkultdaqiqalami smena tugashidan 1 , 5 - 2 soat oldin o‘tkazish
kerak.
Fizkultura daqiqa mashqlari majmuasining tuzilishi: 1- mashq,
2 - 5 -gavda qo‘l oyoq uchun mashqlar, 6 - 7 - mashq harakat
uyg‘unligi uchun mashqlar, 8- mashq yakunlovchi mashq. Har
bir mashq shug‘ullanuvchilaming tayyorgarligiga qarab 4 - 8
marta takrorlanadi. Mashqlar majmuasiga mehnat harakatlarida
qatnashmaydigan va xarakteri jihatdan hamda ulardan farq qiladigan
muskul guruhlari uchun ham mashqlar kiritish tafsiya etiladi. Masalan,
o‘tirgan holda, kam harakatni talab qiluvchi ishni, bajaruvchilar
uchun butun muskullami harakatga kiritadigan mashqlami
bajarish zarur: og‘ir jismoniy mehnat bilan shug‘ullanuvchi
shaxslar uchun majmuada yetarli ampilitudali, faol harakatlar,
qomatni hisobga olgan mashg‘ulotlar o‘tish uslubiyotini belgilash
to‘g ‘risida konkret tadbirlar ishlab chiqilmoqda. A.G.Danshin
va
boshqa
mualliflaming
materiallari,
jumladan,
bizning
ma’lumotlarimiz ham (A.A.Rixsiyeva, Sh.X.Xangeldiyev, G.D.
Sharipova, I.A.Koshbaxtiyev, R.S.Salomov, T.S.Usmoxodjayev,
K.M.Maxkamdjanov, F.N.Xodjayev) shuni tasdiqladiki, masalan,
valtsovshik va issiq sexlarda ishlaydigan boshqa kasb kishilari
uchun fizkultura daqiqasi juda foydali ekan. Ularda charchashni
kamaytirish, muskul og‘riqlarini yo‘qotish, ishchilaming tetik
kayfiyatini saqlab turishning samaraliy vositasidir. Ulaming ijobiy
ta’siri ko‘pdan ko‘p obyektiv ko‘rsatkichlardan sezilib turibdi, ish
operatsiyalari muhlatining qisqarishida demak, ular orasidagi dam
olish mikrodaqiqalaming uzayishida, harakat.
1- guruh kasblari uchun
1. Qo‘l muskullarini bushashtimvchi mashqlar
2. Harakat uyg‘unligi uchun mashqlar
2- guruh kasblari uchun
1. Qadni cho‘zib, yelkakamari vaqo‘1 muskullarinibo‘shashtirish.
2. Gavda qo‘l, oyoq muskullari uchun (bukish, cho‘zish,
bo‘shashtirish) mashqlari.
381
3. Tananing ko‘proq muskul guruhlari ishtrok etadigan siltash
mashqlari.
4. Yugurish, sakrash, o ‘tirib turish, so‘ng yurish.
5. Boldir va tovon muskullarini bo‘shashtirishga imkon beradigan
siltash harakatlari.
6. Tananing boshqa qismlarini bo‘shashtiradigan q o i, oyoq va
boshqa harakatlar.
7. Harakat uyg‘unligi mashqlari.
Do'stlaringiz bilan baham: 
