‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Qarang:
Hamroyev S. 0 ‘zbekistonda tabiiy boyliklardan foydalanish
shartnomalari (konsessiya) ning huquqiy tartibga solinishi. — T.: N PO Vostok.
1999. 3-24-b.

---

zida fuqarolik-huquqiy munosabatlarda o‘z nomidan ishtirok etishini 
hisobga olib, qaysi vaqtda ular davlat mulk huquqini, qaysi vaqtda 
esa o‘zlarining mulk huquqini amalga oshirishlarini aniqlab olish 
muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Mazkur holat yuzasidan FK va boshqa 
qonun hujjatlari aniq me’yorlarni belgilamaydi. Davlat tomonidan 
tashkil etilgan yuridik shaxslarning davlat va o‘zlarining mulk huquq- 
larini amalga oshirayotganliklarini aniqlashda, ularning qaysi vazifa 
va maqsad yuzasidan mulkiy munosabatlarga kirishganliklarini belgilab 
olish va shundan so‘ng bir to‘htamga kelish mumkin. Aks holda ko‘p 
qirrali faoliyat olib boradigan yuridik shaxslarning qaysi mulk huquqini 
(davlatning yoki o‘zining) amalga oshirilayotganliklarini aniqlash turli 
chalkashliklarni vujudga keltirishi mumkin.
Hozirgi kunda davlat mulk huquqi davlat mulki biriktirib qo‘yilgan 
yuridik shaxslar (davlat tomonidan tashkil etilgan, erkin fuqarolik- 
huquqiy munosabatlarning mustaqil ishtirokchisi boMadigan subyekt) 
va davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Zero, FKning 214- 
moddasi 3-qismiga muvofiq Respublika mulki bo‘lgan davlat mol- 
mulki davlat yuridik shaxslariga xo‘jalik yuritish yoki operativ bosh- 
qarish huquqi asosida biriktirib qo‘yilishi mumkin.
Shu munosabat bilan amaliyotda davlat mulk huquqini amalga 
oshirishning ikki asosiy shakli mavjud bo‘lib, ular xo‘jalik yuritish va 
operativ boshqarish huquqidir.Umuman olganda, xo‘jalik yuritish va 
operativ boshqarish huquqi sovet huquqidagi davlat mulkini boshqa- 
rishning o‘ziga xos shakli sifatida vujudga kelgan. Zero, sobiq Ittifoq 
davridagi mulkiy munosabatlarning davlat mulki bilan chambarchas 
bog‘liqligi, markazlashgan boshqaruv va ma’muriy-buyruqbozlikka 
asoslangan davlatda mulkni boshqarishning o‘zga maqbul usulini 
tanlashning imkoni ham mavjud edi.
Sivilist olim Yu.K. Tolstoyning fikricha, operativ boshqarish huquqi 
fuqarolik-huquqiy va ma’muriy-huquqiy unsurlarni o‘zida qamrab 
olgan aralash xarakterli huquqdir1.
Sh.M. Asyanovning fikriga ko‘ra, operativ boshqarish huquqi 
ashyoviy huquqlar tizimiga kirmaydi. Bu huquq mulkdor davlatning 
o‘z organlari mol-mulkni biriktirib, uni boshqarish, undan foydalanish 
tartibi va shartlarini belgilovchi huquqdir. Operativ boshqarish huquqi 
mutloq huquq hisoblanmaydi.
1