‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

ц « £ С
Z * S 
z<2b
Joylashgan manzili
X S 5 
< cc э
£ 3 :H 
w d <
е ч
ч
Tashkil bo‘lish maqsadi va tartibi
Tashkiliy tuzilishi
к э
Э X
>
■
V».
Qonunda nazarda tutilgan boshqa ma’lumotlar
Umumiy qoida bo‘yicha, yuridik shaxsning ta ’sis hujjatlari qonun 
talablari darajasida bo‘lsa, uni uch ish kunida davlat ro‘yxatidan 
o‘tkazish lozim. Ayrim yuridik shaxslarni tashkil qilish va davlat ro‘yxa- 
tidan o ‘tkazish qonun bilan taqiq qilinadi. Masalan, Konstitutsiyaviy 
tuzumni zo‘rlik bilan o‘zgartirishni maqsad qilib qo‘yuvchi, respub- 
likaning suvereniteti, yaxlitligi va xavfsizligiga, fuqarolarning 
konstitutsiyaviy huquq va erkinliklariga qarshi chiquvchi, urushni, 
ijtimoiy, milliy, irqiy va diniy adovatni targ‘ib qiluvchi, xalqning 
sog‘lig‘i va ma’naviyatiga tajovuz qiluvchi, shuningdek, harbiylash- 
tirilgan birlashmalarning, milliy va diniy ruhdagi siyosiy partiyalar 
hamda jamoat birlashmalarining maxfiy jamiyat va uyushmalarning 
tuzilishi va faoliyati taqiqlanadi.
Yuridik shaxsning ustavi yoki u haqidagi nizom shunday hujjatki, 
bunda uning faoliyati uchun yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan qoidalar 
mustahkamlanadi. Ustavda quyidagi:
• yuridik shaxsning nomi, joylashgan joyi, pochta manzili;
• yuridik shaxsning tashkiliy-huquqiy shakli;
• maqsadi va faoliyat sohalari;
• ustav fondining miqdori, vaqti, shakllantirish tartibi;
• ustav fondini ko‘paytirish va kamaytirish;
• foydani taqsimlash va zararlarni qoplash;
• faoliyat ustidan nazorat qilish;
• mehnat munosabatlari;

---

• hujjatlami saqlash va axborot taqdim etish tartibi;
• yuridik shaxsni qayta tashkil etish va tugatish tartibi;
• qonunda nazarda tutilgan boshqa maMumotlar ko‘rsatiladi.
Ba’zi hollarda, yuridik shaxsni tashkil etishda, mazkur turdagi
yuridik shaxslarning tashkiliy tuzilishi va faoliyatiga doir barcha umumiy 
qoidalarni nazarda tutgan namunaviy ustavlarning boMishi yuridik 
shaxs ustavini tuzish vazifasini yengillashtiradi. Bunday namunaviy 
ustavlarga fermer xo‘jaligining namunaviy ustavini qishloq xo‘jaligi 
kooperativi (shirkat xo‘jaligi)ning namunaviy ustavini misol qilib 
ko‘rsatish mumkin.
Yuridik shaxsning organlari ham bo‘ladi. Yuridik shaxs qonun, ustav 
yoki nizom bo‘yicha belgilangan vakolatlar doirasida harakat qiluvchi 
o‘z organlari orqali fuqarolik huquqlari va burchlariga ega bo‘ladi.
Yuridik shaxslarning muomala layoqati, ya’ni o‘z harakatlari bilan 
fuqarolik huquqlari va burchlarini olish layoqati, yuqorida koisatil- 
ganidek, ularning organlari orqali amalga oshiriladi. Yuridik shaxslar- 
ning organlari qonun, ustav yoki nizomga muvofiq ravishda yuridik 
shaxsning erk-irodasini ifodalaydi va yuridik shaxs nomidan faoliyat 
olib boradi.
Yuridik shaxslarning organlari yakka boshchilikka asoslanib, direk- 
tor, rais, boshqaruvchi yoki kollegial boshqaruv, vakillar majlisi, 
umumiy majlis (yoki yigilish) singari tartibida boshqaradigan organ 
boiishi mumkin.
Davlat tashkilotlari hisoblangan yuridik shaxslarning organlari, qoida 
bo‘yicha, yakka boshchilik asosida belgilanadi. Shu bilan birga yakka 
boshchilik asosida harakat qiluvchi organlar ishlab chiqarishga oid muhim 
masalalarni hal qilishda jamoat tashkilotlari va mehnat jamoalari fikri 
bilan ham hisoblashadilar. Masalan, 0 ‘zbekiston Milliy universiteti rektori.
Kooperativ va jamoat tashkilotlari hisoblangan yuridik shaxslarning 
organlari ikki turga: yakka boshchilikka asoslangan (masalan, boshqaruv 
raisi) yoki kollegial tartibda boshqarishga asoslangan (masalan, a’zolar- 
ning umumiy majlisi, boshqaruvi) boiishi mumkin.