‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Fridrix Karl fon 
Savinyaning ishini keltirish mumkin. 
Uning konsepsiyasi yuridik shaxs nazariyalarining birinchi fundamental 
nazariyalaridan biri bo‘lib, u 
«Uydirma nazariyasi» 
nomini oldi. Sa- 
vinyaning qarashlaricha, huquq subyekti xususiyatlariga haqiqatan ham 
faqatgina inson egalik qiladi. Ammo qonun chiqaruvchi amaliy 
maqsadda tan oladiki, yuridik shaxslarning asosida inson shaxsiyati 
yotadi, deya insonni yuridik shaxsning timsoliga aylantiradi. Shunday 
yo‘l bilan qonun chiqaruvchi yuridik uydirmani ishga soladi, ya’ni, 
o‘ylab chiqarilgan huquq subyektini yaratadi.
Aloiz fon Brins 
tomonidan taklif etilgan 
«Maqsadga yo‘nalti-
rilganlik» 
nazariyasining uydirma nazariyasi bilan umumiy tomonlari 
shundaki, u ham yuridik shaxs xususiyatlariga ega bo‘lgan real subyekt- 
ning mavjudligini inkor etadi. Yuridik shaxs institutining asosiy maqsadi 
faqatgina mulkni boshqarish bo‘lar ekan yuridik shaxs maqsadga 
yo‘naltirilganlikdan boshqa narsa emas.
Yuridik shaxs nazariyasining ikkinchi guruhi yuridik shaxsni 
haqiqatda mavjudligini asoslash tezisidan kelib chiqadi. Asosiy tezis 
Karl Georg fon Bezeler 
tomonidan talqin etilgan bo‘lib u 
«Mavjudlik
nazariyasi» 
deb ataladi va uydirma nazariyasiga umuman qarama- 
qarshi nazariya hisoblanadi. U huquq subyekti sifatida nafaqat alohida 
shaxslar, balki ijtimoiy organizmlar ham ishtirok etishi mumkinligini 
e’tirof etdi. Ushbu nazariyaning boshqacha nomi 
«Ijtimoiy organizmlar
nazariyasi», 
deb ataladi.
Mavjudlik nazariyasi o‘z davomini fransuz sivilisti 
R. Salleyl 
ishla- 
rida mujassamini topdi. U 
Bezeler 
va 
Girkening 
qarashlariga asosan 
yuridik shaxslarning ba’zi biologizatsiyasidan ozod qilishga erishdi va 
natijada