‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Qarang:
Толстой Ю .К.О сновн граждансгого-правогого законада-
тельства. - М.: 1964, - С. 59-63.

---

U.A. Aripjanovning fikricha, operativ boshqarish huquqida davlat 
korxonasi va muassasasiga biriktirilgan mol-mulkni boshqarishga 
nisbatan har qanday farmoyish faqatgina mulkdorning roziligi bilan 
amalga oshiriladi, bunday mol-mulkning ortiqcha qismi yoki foyda- 
lanilmayotgan qismi mulkdor tomonidan olib qo‘yilishi mumkin. 
Bunda davlat o‘ziga tegishli korxona yoki muassasaga biriktirilgan 
mol-mulkka nisbatan to‘liq ashyoviy huquqlarni saqlab qoladi, bunga 
qo‘shimcha ravishda majburiyatlari yuzasidan mol-mulkbilanjavobgar- 
likni ham o‘zi tashkil qilgan yuridik shaxslarga yuklaydi2.
Ushbu fikrlarning har biri turli nuqtayi nazardan bildirilgan bo‘lib, 
muayyan ma’noda to‘g‘ri hisoblanadi. Lekin ularning barchasi operativ 
boshqarish huquqini davlat mulk huquqini amalga oshirish usuli sifatida 
emas, davlat organlari, muassasalari va korxonalarining mulkiy huquqi 
sifatida tushuntirishga harakat qilgan.
0 ‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 178-moddasiga 
muvofiq, davlat korxonasi, shuningdek, muassasasi o‘zlariga biriktirib 
qo‘yilgan mol-mulkka nisbatan qonunda belgilab qo‘yilgan doirada, 
o‘z faoliyatining maqsadlariga, mulkdorning topshiriqlariga hamda 
mol-mulkning vazifasiga muvofiq holda egalik qilish, undan foydalanish 
va uni tasarruf etish huquqlarini amalga oshiradilar. Aynan ana shu 
amalga oshiriladigan huquqlar davlatga tegishlidir. Davlat o‘ziga tegishli 
mol-mulkni va unga nisbatan mulkiy (ashyoviy) huquqlarni o‘z organiga 
yoki o‘zi tashkil etgan yuridik shaxsga topshirar ekan, ularni amalga 
oshirishga nisbatan bir qator talablarni belgilaydi. Bunday talablar 
jumlasiga:
• qonunda belgilab qo‘yilgan doirada harakat qilish;
• o‘z faoliyatining maqsadlariga ko‘ra mulkiy huquqlarni amalga 
oshirish;
• mulkdor (davlat) ning topshiriqlariga amal qilish;
• mol-mulkning vazifasini hisobga olgan holda unga nisbatan 
huquqlarni amalga oshirish kiradi.
Davlat mulk huquqini amalga oshirishda qonunda belgilangan 
doira — davlat yuridik shaxslarining davlat mulk huquqini amalga 
oshirish yuzasidan ularga berilgan huquq va majburiyatlar hajmiga 
asoslaniladi. Bunday huquq va majburiyatlar yuridik shaxs (davlat 
korxonasi va davlat muassasasi) ning Ustavi yoki Nizomida belgilanadi.
1