‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

9
Savol va topshiriqlar
1. Chiziqcha qanday o'rinlarda ishiatiladi?
2. Juft so'zlar qanday yoziladi?
3. B o'g'in ko'chirish qoidalari haqida so'zlab bering.
24-DARS.
NUQTA, VERGUL VA ULARNING
QO 'LLANILISHI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad: o'quvchilarning ongida nuqta va vergul, ularning 
ishlatilish o'rinlari yuzasidan bilim va malakalar hosil qilish;
b) o'quvchilam i xushyorlik, ogohlik ruhida tarbiyalash.
92

---

/
1-topshiriq. Egri ishning soyasi ham egri bo'ladi.
M azkur gapning 
oxirida nim a sababdan nuqta qo'yilishini aytib bering.
2-topshiriq.
Vergulning ishlatilish o'rinlariga misollar keltiring.
Nuqtaning yozuv belgisi sifatida ishlatilishi qadimgi arab manbalariga 
borib taqaladi. U o ‘zbek tilida tinish belgisi sifatida XIX asrning ikkinchi 
yarm idan boshlab ishlatila boshlangan.
N uqta o'zbek tilida, odatda, quyidagi o'rinlarda ishlatiladi:
1. His-hayajonsiz aytilgan darak, buyruq gaplardan so'ng.
Milliy istiqlol sharofati bilan yangicha tafakkur va yangicha fikrlash
shakllanmoqda. O'zingga ravo ко ‘rmagan narsani boshqalarga ham ravo
k o ‘rma. Farzandlarimiz doimo sog‘lom bo ‘Is in.
2. Atov gaplardan keyin.
Ilk bahor. Daraxtlar endi kurtak yoza boshlagan palla.
3. Ismi, otasining ismi (ba’zan familiya ham) qisqartirilganda, ularning 
birinchi harfidan so'ng.
M. Behbudiy, A. Fitrat, A. Cho ‘Ipon
kabi ijodkorlarning nomi hamisha 
barhayotdir. 
A.S. Pushkin — rus poeziyasining quyoshi.
4. Nashriyot ishlarida, lug'at va m a’lum otnom alarda shartli ravishda 
qisqartirilgan ayrim so'zlarning birinchi harfi yoki bo'g'inidan so'ng.
va sh.k. (va shu kabilar); s.t. (so'zlashuv tilida); G ‘. G ‘. (G 'a fu r 
G'ulom); Nav. (Navoiy); Toshk. (Toshkent); «O'qituvchi» N M IU ; 1995-y.
5. Q o'shm a gapning birinchi qismidan so'ng kuchli to'xtam bo'lsa, 
mantiqan biri ikkinchisiga bog'lanmagan qo'shma gaplar orasida ham nuqta 
ishlatiladi. Bunday hollarda ikkinchi gap amm o, lekin, biroq, chunki, 
shuning uchun bog'lovchilari bilan boshlanishi mumkin.