‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi


J tovushlar zanjirida turli fonetik o ‘zgarishlar ro‘y beradi



Download 15 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/580
Sana11.04.2022
Hajmi15 Mb.
#543624
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   580
Bog'liq
hozirgi o`zbek adabiy tili i, ii, iii kitoblar. akademik litsey va kollejlar uchun darslik

J tovushlar zanjirida turli fonetik o ‘zgarishlar ro‘y beradi.
Masalan, 
oq 
so‘zi asosiga 
-gach
qo‘shimchasini qo'shsak, asos oxiridagi 
chuqur til orqa 
q
dan so'ng til orqa 
g
undoshi kelib, chuqur til orqa 
tovushidan til orqa tovushiga birdaniga o ‘tishi qiyinlashadi. Taiaffuz 
noqulayligi vujudga keladi. Ana shu noqulaylikni bartaraf qilish, qulaylikka 
erishish uchun ikkinchi tovush ham chuqur til orqa tovushiga aylantiriladi.
Solishtiring: 
oqqach, soqqani, ekkani
kabi.
()u 
Nutq jarayonida talaffuz qulayligiga erishish harakati tufayli
w k etm a -k et k elayotgan tovu sh larnin g o ‘zaro t a ’siri natijasida
o ‘zgarishlarga uchrashi fonetik hodisalar deyiladi. Fonetik hodisalar
unlilarga ham, undoshlarga ham taalluqlidir.
97-mashq.
Ko‘chiring. Fonetik hodisalarning ostiga chizing.
Sariq — sarg‘ay, o ‘g‘il — o ‘g ‘lim, singil — singli, sust — susay, 
taro q -im — tarog‘im, o ‘rtoq-im — o ‘rtog‘im, bilak-i — bilagi, tirgak-i — 
tirgagi, sarimsoq-i — sarimsog‘i, tuф oq-i — tuprog‘i, kirpik-im — kiprigim.
98-mashq.
Matnni ko‘chiring, qanday fonetik hodisalar borligini aniq-
lab, ularning tagiga chizing. Imlo qoidasiga muvofiq qanday yozilishi
lozimligini k o‘rsating.
1. 
T o ‘yxonaga savzi to ‘g‘ragani chiqdik. 2. Bir borakan, bir yo‘g‘akan, 
qadim zamonda bir cholm inan kampir bo'lganakan. 3. C ho‘nchagimga 
yusso‘m solib, ko‘chaga chiqtim. 4. Devol ustida muchicha turipti.
99-mashq.
Quyidagi matnni orfoepiya qoidalariga rioya qilib o ‘qing,
s o ‘zlarning talaffuziga rioya qiling.
Oltin o ‘tda bilinadi, odam — m ehnatda. M ehnat bilan inoqlashsang, 
tan og‘rig‘in ko‘rmassan. Ko‘p islilovchi ko‘p yashaydi. M ehnat qilsang
k o ‘nglingga yorug‘lik tushadi. O dam lar sening chiroyingga, kiygan 
kiyimingga qarab emas, balki qilgan ishingga qarab turib baho beradilar. 
Yashash uchun foydali mehnat qilish kerakligini anglab yetish insonlikning 
birinchi shartidir. Dangasa va yalqovlar hech qachon sanoqda bo'lmaydi.

Download 15 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   580




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish