‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(A. Oripov)
286-mashq.
M atnni o‘qing, o‘rin-payt va chiqish kelishigi shakllarining 
semantik-uslubiy vazifasini bayon qiling. Bu kelishik shakllari qachon 
ko‘makchi so‘zlar bilan sinonimik qator tashkil qilishini ko‘rsating.
S H E ’R IY A T N IN G C H O ‘G ‘I
M irtem irning she’riyati adirlar, qirlar, uvalar, dalalar, bog‘laming 
m anzaralari bilan t o i i q bir sh e’riyat. C hunki uning tug‘ilgan joyi 
Turkistondagi Q oratog‘ etaklari — k o ‘klam toshqinlaridangina lablarini 
h o ila b olguvchi soylar, qizg‘ish qirlar va cheksiz sayhonlar, onda-sonda 
bir uchraydigan m uzbuloqlar toshqinlardan paydo b o ig a n k o ila r yurti... 
M irtem ir tabiati m ana shunchalar rangdor yurtda 1910-yilning yoz 
oylarida dunyoga keldi.
M irtem irni olam va borliq — tabiat kitobini o ‘qishga onasi o ‘rgatdi. 
Uning go‘dak hislarini oliyjanob bir izga soldi. Yuragiga go‘zallikdan bahra 
olish tuyg‘usini quydi. So‘zning ta ’mi, totidan zavq ola bilishdek noyob 
bir san’atga qalbida m uhabbat va qiziqish uyg‘otdi. M irtem irning onasi 
so‘zga g‘oyat chechan, zukko, kayvoni onalardan edi. U kishi ham m a
339

---

so‘zlariga maqol bilan rang va m a’no berib so‘zlar ekanlar. She’riyat 
cho‘g‘ini o ‘g‘il yuragiga solgan mehribon ona siymosi shoirning butun 
ijodida ezgulikning porloq bir ramzidek gavdalanib turadi.
«...Hovlimizda birtupjiyd a bo‘lardi — quchoq yetmas, nuqra yaproq, 
bobomning bobosini ko'rgan non jiyda... Onam hamisha shu jiyda tagida 
bir nima tikib yoki yamab, un qorib yo xamir kesib o ‘tirgani hamon 
ko‘z o ‘ngimda. Agar men biror sho‘xlik qilsam, shu jiyda tagida turib, 
qo ‘lini yanar edi. Agar biron xush yumush qilsam, shu jiyda tagida 
olqish olar edim.
Ayniqsa, gullaganda, yopiray, buning hidi... H ech gulda bunaqangi 
hid bo‘lmas, pishganda-chi? Hovli yuzi yaltiroq yoqut donlarga to ‘lib 
ketar edi. Ta’mi-chi? Nonday to ‘q. Shirin, shifoli. Onam xalta-xalta qoqilab 
olar edi yoz bo‘yi.
Men hovlimga bordim, bolaligimda ko‘rganlarimdan yolg‘iz shu jiyda 
qolibdi — tarvaqay, g‘adir. Chiyroq qadimgidek. M en jiyda yoniga kelib 
tiz ch o‘kdim va g ‘o ‘dir p o ‘stloqlariga peshanam ni qo‘yib pichirladim: 
Onajon...»