‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Takrorlash uchun savollar
•
1. Grammatika deganda nimani tushunasiz?
2. Grammatika necha qismdan iborat?
3. Leksik m a’no nima va uning grammatik m a’noga qanday aloqasi
bor?
4. Morfologiya nimani o ‘rgatadi?
Tayanch tushunchalar
grammatika, morfologiya, leksik m a’no, gram m atik m a’no, so‘z 
shakllari, sintaksis, so'zlarning bir-biriga bogianishi.
21.2. S O ‘Z T U R K U M L A R I
Darsning maqsadi: so‘z turkum lari va ularning tasnifi b o ‘yicha 
talabalarda bilim ham da k o‘nikm alar hosil qilish.
R e j a :
* So‘z turkumlari haqida m a’lumot.
* Mustaqil so‘zlar.
* Yordamchi so'zlar.
* Undov, modal, taqlid so‘zlar.
S
Topshiriq.
Berilgan matndagi so'zlarni turkumlarga ajrating.
Asal mijozni tozalaydi, tom ir yo‘llarini ravon qiladi, unda h o ‘llik va 
gazakni shimdiruvchi quw at bor. U ho'llik va gazakni badanning chuqur 
yerlaridan tortadi, go'shtni sasish va buzilishdan saqlaydi, yaralarni 
bitiradi, ko‘z xiraligini ketkizadi.
So‘zlar borliqdagi nim ani bildirishi (umumiy gram m atik m a’nosi) 
yoki bildirmasligi, m a’lum so‘roqqa javob bo'lishi yoki bo'lmasligiga ko'ra, 
mustaqil so‘zlar va yordam chi so‘zlarga bo‘linadi.
M a ’lum b ir s o ‘ro q q a javob b o ‘lib , a ta s h va umumiy 
T 
grammatik m a’noga (m asalan, predmet, belgi, miqdor, harakat-
* 
holat kabi) ega bo‘lgan so‘zlar mustaqil so‘zlar sanaladi. M asalan, 
gu l (n im a?), chol (k im ? ), chiroyli (q a n d a y ? ), yu zta ch a
(nechia?), keldi (nim a qildi?)
kabi.
282

---

I
M a ’lum s o ‘roqqa javob berm aydigan, a ta s h m a’nosiga
,
ega boM magan, faq a t gram m atik m a ’no ifodalovchi, lekin 
o ‘zidan oldin kelgan so ‘zga gram m atik shakl sifatida qo ‘shilib, 
u bilan b ir lug‘aviy u rg ‘u ostida birlashm aydigan so ‘zlarga 
yordam chi so ‘z!ar deyiladi. M asalan , am m o, ham , faqat,