‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

J 
Nomlar, ularning turlari, nomlanish sabablari bilan shug‘ul-
lanuvchi tilshunoslikning bo‘limiga onomastika (lot. onuma —
nom s o ‘zidan olingan) deyiladi.
Atoqli otlar nom lanuvchi obyekt turiga ko 'ra bir necha guruhga 
bo'linadi:
1. Shaxs va ularga qo'yilgan nomlar 
antroponimlar 
(lot. 
antropoz
— 
shaxs, odam; 
onuma
— nom ): 
Ahmad, Karim
va boshqalar.
2. Geografik obyektlar va ularning nomlari 
toponimlar 
(lot. 
topos
— 
qishloq, shahar, m aydon, k o 'c h a , 
onuma
— nom ): 
Shirmonbuloq,
Qorako ‘I, Qarshi
kabi.
3. Hayvon nom lari va ularga atab qo'yilgan nom lar zoonim lar (lot. 
soom —
hayvon, 
opuna
— nom ): 
to ‘rtk o ‘z, b o ‘ribosar
kabi.
219

---

4. 
Suv havzalari inshootlari va ularga atab qo ‘yilgan nom lar (daryo, 
ko‘l, dengiz nomlari) 
gidronimlar 
(lot. 
gidro
— daryo, suv, 
onuma
— 
nom ): 
Orol dengizi, Balxash ko'li, Q ash qadatyo
kabi.
9
Savol va topshiriqlar
1. Onomastikada nima haqida bahs yuritiladi?
2. Nom larning qanday turlarini bilasiz?
3. Nom bilan nomlanuvchi obyekt o ‘rtasida qanday m unosabatlar 
bor?
110-mashq.
Quyida berilgan so‘zlarni obyekt turiga ko‘ra guruhlang: 
(toponim lar, antroponim lar, zoonim lar, gidronim lar) K attaqo‘rg‘on, 
Sirdaryo, Dilnavoz, tulki, tuya, Sarvigul, Yo‘lbars, Sher, Shahnoza, 
Amudaryo, Buloqboshi, Zadaryo, ot, Koson, Shahriyor, Abdulhoshim, 
Orol dengizi, K am piravot, Azov dengizi, Nil daryosi, Sevan ko ‘li, 
R a ’no, D ilo rom , eshak, q o ‘y, h o 'k iz, M avluda, B ehzod, B obur, 
Farg'ona kanali.
111-mashq.
Suv havzalari bilan atalgan joy nomlarini izohi bilan 
o ‘qing.
Achchiqko‘l — Farg‘ona viloyati 0 ‘zbekiston tumanidagi qishloq. 
Achchiqko‘l — asli suv havzalaridan biri — ko‘lning nom i, ko‘l suvining 
achchiqligi, o ‘ta sho‘r ekanligi, iste’mol qilish uchun yaroqsizligi k o ‘lning 
shu tarzda nomlanishiga sabab bo‘lgan. K o‘l hozirda yo‘q bo‘lib ketgan, 
lekin uning nom i shu atrofdagi aholi turar joyi atamasi sifatida saqlanib 
qolgan. Aniqrog‘i, ko ‘l nom i asosida qishloq nomi vujudga kelgan.
Xalqimizda «Ko‘l qurisa ham nomi qurimaydi» degan naql bor. 
Darhaqiqat, respublikamizda garchi o ‘zi qurib, yo‘qolib ketgan bo‘lsa- 
da, nom i ham on saqlanib qolgan ko‘llar anchagina topiladi. Ular hozirda 
qishloq nomlari sifatida yashab kelmoqda.
Shaytonko‘l (Farg‘ona viloyati Beshariq tumani), Oydinko‘l (Farg‘ona 
viloyati Buvayda tumani), Qorako‘1 (Farg‘ona viloyati Uchko'prik tumani), 
Oqko‘l (Farg‘ona viloyati Dang‘ara tum ani), D am ko‘1 (Farg‘ona viloyati 
tum ani), Q o‘g‘aliko‘l (Nam angan viloyati Zadaryo tum ani), Bordimko‘l 
(N am angan viloyati T o ‘raq o ‘rg‘on tum ani), D arvozako‘l, Sho‘rk o ‘l 
(N am angan viloyati Y angiqo‘rg‘on viloyati), C hapko‘l, P olvonko‘l 
(Nam angan viloyati N orin tum ani), Oltinko‘1 (Andijon viloyati Oltinko‘1 
tum ani), Bordonko‘1 (Toshkent viloyati Yuqori Chircliiq tumani) singari 
qishloq nomlari hozirda mavjuddir.