‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(«Fan va turmush» jurnalidan)
9
Savol va topshiriqlar
1. So'z yasalishining tuzilishi qanday qismlarni o 'z ichiga oladi?
2. S o 'z yasalishining tuzilishi bilan so 'znin g m orfem ik tuzilishi 
o'rtasidagi farqni ayting.
3
. 
О ‘roq, kurak, suvchi
so'zlaridagi yasashga asos bilan yasalma 
o'rtasidagi m azm uniy bog'lanishni tushuntiring.
139

---

35-DARS. SO'Z YASALISHI USULLARI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad: o'quvchilaming ongida so‘z yasalish usullari yuzasidan 
bilim va malakalar hosil qilish;
b) o'quvchilami turli-tuman kasb-korlarga qiziqtirish ruhida tarbiyalash.
/
1-topshiriq. -dosh, -kor, -shunos
qo‘shim chalari ishtirokida 
so‘zlar yasang va ulardagi umumiylikni izohlang.
2-topshiriq. Bo ‘tako ‘z
va 
ко ‘zoynak
so'zlaridagi so'z yasalishini 
izohlang.
So‘z yasashga asos qismning qanday xususiyatga ega ekanligiga ko‘ra 
so'z yasalishining bir necha usullari bor: 
1
) yasashga asos qismga q o '­
shimchalar qo'shish orqali (affiksatsiya); 
2
) so'zlarni qo'shish orqali (kom- 
pozitsiya). Masalan, 
ishla
so'zi 
ish
qismiga (yasashga asos) 
-la
qo'shim - 
chasini qo'shish yo'li bilan hosil bo'lgan. 
Qo ‘shma korxona, ishlab chiqarish
singari so'zlar esa ikki so'zni bir-biriga qo'shish asosida hosil qilingan.
Hozirgi o ‘zbek tilida so ‘z yasashning mahsuldor usuli qo'shimchalar
qo'shish yo'li bilan so'z yasash — affiksatsiyadir. Bu usul tilda mavjud
bo'lgan muayyan so'z yasash qoliplari asosida yuzaga chiqadi. 
Shuning 
uchun ham so'zlovchi xotirasida so'z yasashning qoliplari mavjud bo'ladi. 
M asalan, ot+clii «shaxs oti yasovchi»