‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Vatanimizni, milliy qadriyatlarimizni chin dildan sevamiz.
2. 
Mehnat
qilgan rohat k o ‘radi.
3. 
Men akadem ik litsey talabasiman.
Yuqoridagi uchta gap uch xil fikrni, uch xil axborotni ifodalaydi. Shu 
bilan birga, ulardan ifodalanayotgan voqeaning zamoni, kim tom onidan 
bajarilayotganligi, bo'lishli-bo'lLshsizligi, aniq-noaniqligi kabi qator m a’nolar
442

---

ham anglashiladi. Bu m a’nolar gap kesimining kesimlik shakllari orqali 
ifodalanadi. Birinchi gapda 
sevamiz
kesimi tarkibidagi 
-miz,
ikkinchi gapda 
rohat ko‘ra d i
kesimi tarkibidagi 
-a, -di,
uchinchi gapda 
talabasim an
kesimidagi 
-man
shakllari shaxs, zamon (doimiylik), bo‘lishli (tasdiq), 
aniqlik m a’nolam i ifodalaydi.
Bu m a’nolar kesimlik m a’nolari sanaladi. Shuningdek, yuqoridagi 
m a’nolar kesimning nol shakli orqali ham ifodalanishi mumkin.
Masalan: 
Bu
— 
litsey
deganda uchinchi shaxs, hozirgi zamon bo'lishli, 
aniqlik m a’nolari maxsus shakllar bilan ifodalangan emas. Ohang ana 
shularning hammasini ifoda etadi. Maxsus shakllar qatnashmagan holda 
kesim nol shaklga ega b o ‘ladi. Kesimlik m a’nolari maxsus shakllar 
yordamida (shaxs, zamon, bo‘lishli-bo‘lishsiz va mayl shakllari) ham da
0 
(nol) shakl yordamida ifodalanadi.
Dem ak, har qanday gapning asosida kesim yotadi.
Й 
Juda muhim. 
Gapning gap bo ‘Imagan boshqa sintaktik birliklardan
^ 
(masalan, so ‘z birikmasidan) farqi ham kesimlik belgisidir. Masalan:
Men keldim
— 
gap. Bu gapda keldim so ‘zi grammatik shakllanib