‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

janrga mansub asarlar bolalarni biyron so'zlashga o ‘rgatish bilan birga,
ularga estetik zavq beradi, xotiralarini mustahkamlaydi.
Jamila jiydani joyiga joyladi.
Shu mushuk, shum mushuk, shumshuk mushuk.
D.I. Pisarev.
R. Tagor.
M. Servantes.
TEZ AYTISH
429

---

Jo‘ja cho‘chib go‘ja cho‘qir.
Moshdan tosh, toshdan mosh boim as.
Chum chuq chug‘urchiqni cho‘qimasa,
Chug'urchiq chumchuqni cho‘qimaydi.
Sovuqda tustovuq sovuq qotdi.
Boqi bog‘ga, Soqi tog‘ga bordi.
Saodat soatini soatsozga sozlatdi.
Q o‘sh qo'lqop, qo‘shovi ham bo‘sh qo‘lqop.
Shokir sholipoyada shovqin solib, shaqildoqni shaqillatdi.
5-mashq. S o‘zlardagi tovush o‘zgarishlariga e’tibor bering, shunday
o ‘zgarishni ta’minlayotgan tovushlarni 
belgilab, 
ularni tahlil qiling.
Buzilgan satrlar
Qimmat kamarini bogiadi.
Maza mudiri.
Otarchi-ashulchi.
Pulliklinika.
Davomli tarsakilar.
Magazin sog‘uvchisi.
G ‘ovg‘alar magazini.
Sersuv sigir.
6-mashq. Fonetikaga oid qiziqarli grammatik o‘yin. Maqolni toping,
tovushlarni izohlang.
1. Tug‘ilgan yer, yurt -
1
, 2, 3, 4, 5.
2. Uyga, xonaga kirish joyi -
6
, 7, 
8
, 9, 10, 
11
, 12.
3. Kelishik qo'shimchasi - 13, 14, 15.
4. Gavdaning yuqori qismi - 16, 17, 18.
5. F e ’l yasovchi qo‘shimcha — 19, 20.
6
. Alifbodagi harf — 21.
7. F e ’l zam onini yasovchi qo'shim cha — 22, 23.
430

---

7-mashq. Matnni o‘qing. S o ‘z ma’nosining ko‘chish yo‘llarini topib,
izohlang.
E T IK D O ‘Z TOPILM ASI
...Ishni boshlash uchun toshni ko‘m ir va alif moyi bilan qizdirdi, 
lekin bunday qilingani bilan «negadir» oltin ajralib chiqavermadi. Birdan 
tajriba ro‘y-rost ishonarli natijalarga olib keldi: qizdirib sovitilgan mahsulot 
to ‘q qizil rangga kirdi.
Odamlar bilan tez chiqishib ketadigan Kassiarolo o'zining alximik 
hamkasblaridan bu ajoyib tosh sirini ham yashirib o ‘tirmadi. Bu shov- 
shuvli xabar oltin izlovchi yor-u birodarlarini qidiruv talvasasiga solib 
qo‘ydi: «Quyosh tosh», «Bolonya toshi», «Bolonya chaqnoqtoshi» kabi 
turli nom larni olgan mineral har xil reaksiya va tajribalaming manbayi 
bo‘lib qoldi. Vaqtlar o ‘tdi, ammo oltin mineraldan ajralishni istamasdi, 
shundan so‘ng unga bo‘lgan qiziqish ham sekin-asta so‘ndi.
Faq at oradan bir yarim asr o ‘tgach, 1774-yili m ashhur shved 
kimyogarlari Karl Sheyele va Yuxan Ganlar «Bolonya toshi»ni har tomonlama 
tekshirishdan o ‘tkazdilar. Bu tuproq awaliga barot, keyinchalik esa barit 
(grek tilida «baros» — og‘ir, demakdir) nomini oldi. U ni tashkil qilgan 
metall esa bariy nomi bilan atala boshladi.