‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(M. G ‘anijon qizi)
Tayanch tushunchalar
fe’l zam onlari, o ‘tgan zamon, hozirgi zam on, kelasi zamon.
369

---

32-DARS. FE’LLARNING YASALISHI
32.1. Q O ‘SH IM CHALAR YORDAM IDA FE’L YASASH
Darsning maqsadi: 
fe’llarning yasalishi bo‘yicha o‘rta umumiy ta’limda 
olgan bilimlarini mustahkamlash va chuqurlashtirish.
R e j a :
* F e ’llarning yasalishi haqida.
* F e ’l yasashning yo'llari.
F e ’llar ham boshqa mustaqil so‘z turkumlari kabi tub va yasama 
bo‘ladi. Masalan, 
kel, ket, yur, o ‘qi
singari fe’llar tub fe’llar: 
ishla, o ‘yna,
jonlan, tasdiq qildi, kasal b o ‘ldi
kabi fe’llar yasama sanaladi.
Yasama fe’llar yasashga asos qismga ma’lum yasovchi vosita
qo‘shish yordami bilan hosil qilinadi. Yasovchi vosita qo‘shimcha
|
yoki s o ‘z bo‘lishi mumkin. 
Jum ladan, yuqorida keltirilgan
•
misollardan oxirgi ikkitasi yasashga asos qismga 
(tasdiq, kasal)
so‘z holidagi yasovchi vosita 
(qildi, bo'ldi)
qo'shish yordamida 
hosil qilingan. Boshqalari esa qo‘shimchalar qo‘shish yo‘li bilan 
yasalgan. Shunga ko ‘ra, fe’l yasalishi ikki guruhga bo‘linadi:
a) qo‘shim chalar qo‘shish yo‘li bilan (affiksatsiya);
b) so‘z qo‘shish yo‘li bilan (kompozitsiya).
Birinchi yo‘l bilan yasalgan fe’llar sodda fe’llar, ikkinchi yo‘l bilan 
yasalgan fe’llar qo‘shma fe’llar hisoblanadi.
9 Savol va topshiriqlar
1. Yasama fe’l deganda qanday fe’llarni tushunasiz?
2. Yasama fe’llar qanday usullar bilan hosil qilinadi?
3. Sodda va qo‘shma fe’llarga misollar keltiring va qo'shm a fe’llarning 
qanday yo‘l bilan hosil bo‘lganini tushuntiring.
F e ’l yasashning eng keng tarqalgan turi qo‘shim chalar qo‘shish 
yo‘li bilan fe’l yasash sanaladi. Bunday usul bilan fe’l bo‘lmagan so‘zlardan 
fe’l yasaladi. Hozirgi o ‘zbek tilida eng faol fe’l yasovchi qo‘shimcha 
-la
qo ‘shimchasidir. Bu qo‘shimcha sondan boshqa barcha so‘z turkumlariga 
qo‘shilib fe’l yasay oladi. Masalan,