‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(Shavkat Rahmon)
Sinflngizdagi mavjud narsalar: stol, stul; devorga osilgan
|
taxta; o ‘quv qurollaringiz, kitob, daftar, qalam, ruchka va
•
boshqalarning hammasi ma’lum belgilarga (rang, hajm, shakl —
xususiyat kabi) ega. 
M asalan, stol ko‘k, sariq; baland, past, 
katta-kichik singari hajm-shaklga ega. Ana shunday belgilarni 
ifodalovchi so‘zlarning sifat hisoblanishi haqida o ‘rta um umiy 
ta ’limda m a’lumot olgansiz.
M a’lum belgi bir necha so‘zlar orqali ifodalanishi ham mumkin. 
Masalan: katta, ulug‘, ulkan, buyuk, gigant; chiroyli, go‘zal, xushro'y, 
bejirim va boshq. Bunday so‘zlar muayyan bir um um iy m a’no asosida 
birlashsalar ham , lekin ular bir-biridan m a’lum farqlanishga ham ega. 
Bunday farqlanish ularning boshqa so‘zlar bilan bog‘lanishida, m a’lum 
uslubga xoslanishida aniq nam oyon bo ‘ladi. Masalan, 
odam
so‘zi katta, 
buyuk, ulkan, ulug‘
sifatlarini qabul qila oladi, lekin 
gigant
sifati odam
bilan bog'lana olmaydi. Chunki u qurilishlarda binolarning shakl-belgisini
303

---

ifodalashga xoslangan. Shuningdek, 
ulug‘, bu yu k
so‘zlari shakl belgisidan 
tashqari xususiyat belgisini ham ifodalaydi. Bunday vaqtda ular bilan 
m a’nodosh bo‘lib keladi. 
Ulkan, gigant
so‘zlarida esa bunday m a’no yo‘qligi 
uchun ular bilan m a’nodoshlikni hosil qila olmaydi.
Shuning uchun ham sifatlaming m a’nodoshlarini bilish va o ‘z o ‘rnida 
qo‘llay bilishi so‘zlovchining nutqiy m ahoratini ko‘rsatadi.
9
Savol va topshiriqlar
1. Sifat deganda nimani tushunasiz?
2. Sifatlar sinonimiyasiga misollar keltiring.
3. Sifatlar sinonimiyasining nutqda tanlanish imkoniyati haqida 
gapiring.