‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

bozordagi unlar.
Ba’zan tasviriylik, ifodalilikni kuchaytiradi: 
ko'zyoshini
artdi
— 
ко ‘z yoshlarini artdi.
K o‘plik atoqli otlarga qo ‘shilganda o ‘zi qo‘shilgan otning ko‘pligini 
emas, balki uning boshqalar bilan birgalikda ekanligi yoki geografik 
nomlarga qo ‘shilganda shu geografik joyning kengroq, atrofdagi joylar 
bilan birlikda ekanligini bildiradi: Olimjonlar kelishdi 
(bir nechta Olimjon
emas, Olimjon va uningyaqinlari); M irzacho‘llar obod bo'ldi (M irzacho‘l
va unga yaqin joylar).
Qarindoshlik bildiruvchi so‘zlarga ko‘plik shakli qo‘shilib hurmat 
m a ’nosini bildiradi. Bunday vaqtda egalik qo ‘shimchasi bilan birgalikda 
qo‘llaniladi. Qaysi shaxsdagi egalik qo‘shimchasi bilan qo‘llanilishiga ko‘ra 
ko'plik va egalik qo‘shimchalarining o ‘rinlashishi farqlanadi:
1. I shaxs egalik qo'shim chasi bilan kelganda ko‘pincha egalik 
q o 'shim chasi oldin, k o 'p lik qo'shim chasi esa u n d a n keyin keladi: 
M asalan, 
Dadamlar keldilar. Opamlar salom aytdilar.
Agar bu tartib 
o'zgarib, ko'plik shakli oldin, egalik keyin kelsa, shaxsning ko'pligini 
ifodalash mumkin: Qiyoslang: 
Opalarim kelishdi.
2. K o'plik shakli. II shaxs egalik qo'shim chasi bilan birgalikda 
qo'llanilganda, ko'plik shakli oldin, egalik shakli esa keyin keladi va ko'plik 
shakli hurmat m a’nosini ifodalaydi. Masalan, 
Xayriniso, dadamning opalari
bo ‘ladilar.
288

---

7
Savol va topshiriqlar
1. O tning son shakli deganda nim ani tushunasiz va qanday 
ifodalanadi?
2. K o‘plik shakli qanday vaqtlarda birlik m a’noni o ‘zgartirmaydi va 
bunday holatda qanday vazifalarni bajaradi?
3. Qarindoshlik bildiruvchi so‘zlarda ko‘plik va egalik shakllarining 
o ‘rinlashishi qanday b o ‘ladi?
226-mashq.
0 ‘qing, ot so‘z turkum ining nutqimizda qay darajada 
ishtirok etishiga diqqat qiling. Ona tilimizni boyitish va sofligini saqlash 
uchun nim alar qilishimizni bilib oling.
0 ‘zbek tiliga D avlat tili m aqom ining berilishi faqat o ‘zbeklar 
uchungina emas, balki respublikamiz hududida yashayotgan barcha millat 
vakillari uchun ham katta ahamiyatga ega. Chunki bu qonun o ‘zbek tilini 
Davlat tili sifatida e ’tirof etish bilan birga, respublikamizda to ‘p bo‘lib 
istiqomat qilayotgan boshqa xalqlar tillarini ham himoya qiladi.
?