‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1 73 -m a sh q .
«U kim ? Bu nim a?» («B olalar ensiklopediyasi», 
1987— 1988-yillar, 3 jildli) kitobidan olingan quyidagi m atnni o ‘qing. 
So‘ng istagan harfingizni ochib, o ‘zingizga m a’qul b oig an so‘zning izohini 
daftaringizga ko‘chirib oling, izohlang.
251

---

Kitobdagi barcha maqolalar alfavit tartibida joylashgan. Birinchi kitob 
A—Y harflari bilan, ikkinchi kitob K —R harflari bilan, uchinchi kitob 
S—H harflari bilan boshlanadigan maqolalarni o ‘z ichiga oladi.
Masalan, sizni «Buxoro» maqolasi qiziqtiradi. 1-jildning 99-betidagi 
В harfi mundarijasiga qarang. U yerda kitobdagi В harfi bilan boshlanadigan 
hamma maqolalar ko‘rsatib qo'yilgan. «Buxoro»ni topdingizmi? Kitobning 
qaysi betida shu haqda hikoya qilingan? 150-betida. M ana, maqolaning 
o ‘zi. Unda K o‘hna Buxoro haqida, uning tarixi, ajoyib yodgorliklari 
to ‘g‘risida hikoya qilinadi. Shu jilddan jiyda, zilzila, Ibn Sino, yo‘lbars 
kabi boshqa maqolalarni ham topishingiz mumkin.
174-mashq.
«Salomatlik» ensiklopediyasidan afoniya (30-bet), nutq 
(296-bet), oliy nerv faoliyati (314-bet) so‘zlariga berilgan izohlarni o ‘qing. 
Ular haqida fikr yuriting.
N a m u n a :
Afoniya (yunoncha a — inkor qo‘shimcha va phoni — ovoz) — 
shivirlab gapirish qobiliyati saqlangan holda ovoz chiqm ay qolishi. 
A. turli kasalliklar: hiqildoq, nerv sistemasi, shuningdek, organizmning 
um umiy kasalliklari belgisi bo ‘lishi mumkin. Chin, paralitik, funksional 
va spastik A. farq qilinadi.
Ovoz boylamlarining yetarli yumilmasligi va tebranmasligi bilan 
bog‘liq kasalliklarida (yallig‘lanish, rak va h.k.) chin A. ro‘y beradi. Hiqildoq 
nervi faoliyatining bir tom onlam a buzilishi, nerv kasalliklari paralitik 
A. ga sababchi bo'lishi m umkin.
Odatda, miya yarimsharlarida ovoz boylamlarini harakatlantiruvchi 
nerv mexanizmlarining vaqtincha tormozlanishi, ruhiy iztirob, q o‘rqish 
va B. natijasida funksional A. yuzaga keladi.
Halqum va hiqildoq shilliq qavatiga o ‘yuvchi kimyoviy moddalarning 
ta ’sir etishi spastik A.ga sabab bo ‘ladi (30-bet).
175-m ashq.
«U y-ro‘zg‘or ensiklopediya»sidan ism qo‘yish (206— 
2 0 8 -b etlar), kutubxona (248—249-betlar), elektr asbob (500-bet) 
so'zlarini namunadagidek ko‘chirib yozing. Bu haqda fikr yuriting.
N a m u n a :
D essert — dasturxonga issiq ovqatdan so‘ng tortiladigan shirin 
taom lar (kisel, kom pot, krem va boshqalar), h o ‘l m evalar, konditer 
mahsulotlari. Dessert uchun maxsus idishlardan foydalaniladi (dessert 
likop, dessert qoshiq, pichoq va shu kabilar) (167-bet).