‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Rais daladagi hosilni ко ‘rib boshi osmonga yetdi.
Bu gapda 
boshi osmonga yetdi
qismi butun holda kesim vazifasida keladi.
149-m ashq.
Quyida berilgan frazeologizmlarning har biri ishtirokida 
alohida-alohida gap tuzing. Ularning gap mazmunini yuzaga chiqarishdagi 
o ‘rnini belgilang.
H afsalasi p ir b o ‘lm oq, ko ‘zi o chilm oq, qulog‘i tom bitm oq, 
o ‘pkasini cho'pga ilgan, oyog‘ini qo‘lga olmoq, boshi osmonga yetmoq, 
ko‘zi uchib turgani yo‘q.
Quyida berilgan gaplardagi frazeologik birikmalarni topib, m a’nosini 
sharhlang.
1. Arava bo‘lsa almisoqdan qolgan, yana sinibdi.
2. Aravani quruq olib qochish evi bilan-da, aw al burningni artsang- 
chi... 
(S. Abdulla.)
3. Ishqilib baraka topsin, shu doktorlar boshing yostiqqa tekkanda 
joningga aro kirishadi.
237

---

4. Yo‘qlab kelibsan, boshim osmonga yetdi.
5. Qizlar har zamonda ishdan bosh ko'tarib, bir-biriga gap otishadi. 
(S. Ahmad)
6. Qorasochning dili siyoh bo'lib, birdan xo‘rligi keldi. 
(S. Azimov)
7. ...Amalda ishni izdan chiqarib yuboribsiz.
8. Kavushini to ‘g‘rilab qo‘yish kerak: qurilishni ham, kollektivni 
ham sariq chaqaga sotadi. 
(Asqad Muxtor)
9. Hoji xola ko‘zi ilinib, endi xurrak ota boshlagan edi.
10. ...Uning ko‘zlari qinidan chiqayozdi. 
(Oybek)
150-mashq. Matnni o'qing, Sh. Rahmatullayevning o'zbek lug'at-
shunosligini boyitish yo'lidagi xizmatlarini belgilang.
SHAVKAT U B A Y D U LLA Y EV IC H RA H M A TU LLA Y EV
(1926)
Filologiya fanlari doktori, professor Shavkat Rahmatullayev o'zbek 
tili leksikologiyasi, leksikografiyasi, morfologiyasining rivoji uchun katta 
hissa qo'shgan olimdir. Ayniqsa, o'zbek frazeologiyasining shakllanishi va 
rivojlanishida uning xizmati katta. Shuningdek, o'zbek tilining izohli, 
etimologik, imlo lug'atlarini tuzishda barakali m ehnat qilib kelmoqda. 
Ular orasida «O'zbek tilining qisqacha frazeologik lug'ati» (1964), «O'zbek 
tilining izohli frazeologik lug'ati» (1978), «O'zbek tili antonim larining 
izohli lug'ati» (1980), «O'zbek tili om onim larining izohli lug'ati» (1984), 
«O'zbek tilining qisqacha etimologik lug'ati» (2000) kabi asarlari alohida 
ajralib turadi.
151-mashq.
Frazeologik iboralarning sinonim larini toping, ular 
ishtirokida gap tuzing.
1. Boshi ko'kka yetmoq.
2. Yer tagida ilon qimirlasa bilmoq.
3. Ichini mushuk timamoq.
4. Ko'zini bo'yamoq.
5. Ko'zi to 'rt bo'lmoq.
6. Tepa sochi tikka bo'lmoq.
7. Tom dan tarasha tushganday.
8. Xamirdan qil sug'urmoq.
9. Tarvuzi qo'lidan tushmoq.
10. Ikki oyog'ini tirab turm oq.