‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Tayanch tushunchalar
bir m a’noli so'zlar, ko ‘p m a ’noli so'zlar, polisemiya, to ‘g‘ri m a’no, 
ko‘chma m a’no.
4 .2. KO ‘CHM A M A ’NOLAR VA ULARNING TURLARI
Darsning maqsadi: 
o ‘quvchilarda metafora, metonimiya, sinekdoxa 
va vazifadoshlik asosida m a’no ko‘chirilishi haqida bilim hamda ko'nikmalar 
hosil qilish.
R e j a :
* K o‘chm a m a’no va uning paydo b o iish usullari.
* M etafora va uning xususiyatlari.
* M etonim iya va uning uslubiy xususiyatlari.
* Sinekdoxa va uning uslubiy xususiyatlari.
* Funksiyadoshlik va uning uslubiy xususiyatlari.
190

---

/
1-topshiriq. Asal
so'zining to ‘g‘ri (o‘z) va ko‘chm a m a’nosini 
aniqlang. K o‘chm a m a’no bilan to ‘g‘ri m a’no o ‘rtasida qanday 
bog'liqlik borligani ayting.
2-topsh iriq. Xom
so‘zining to ‘g‘ri va k o 'ch m a m a’nosini 
aniqlang. Bu ikki m a’no o'rtasidagi bog'liqlikni tushuntiring.
K o'p m a’noli so'zlar va m a’nolam ing to 'g'ri va ko'chm a m a’nolarga 
bo'linishini yuqorida ko'rib o'tdik.
Borliqdagi narsa — hodisa, belgi — xususiyat, harakat — holat 
nomlari m a’lum bir asosga ko'ra boshqa narsa — hodisa, belgi — xususiyat, 
harakat — holat nom i sifatida ham qo'llaniladi. Bunday vaqtda bitta nom 
bir necha narsa — hodisa, belgi — xususiyat, harakat — holatlarning nomi 
sifatida xizmat qiladi. Masalan, 
burun
so'zi «tirik organizmning yuz 
qismidan bo'rtib chiqqan nafas olish organi» m a’nosini ifodalash bilan 
birgalikda «yerning suvlikka tom on bo'rtib chiqqan qismi» m a’nosini 
ham ifodalaydi. Predm etlar o'rtasidagi tashqi o'xshashlik (yuz qismdan 
bo'rtib chiqqan burun bilan yer qirg'og'ining dengiz yoki okeanga qarab 
bo'rtib chiqishi o'rtasidagi o'xshashlik) birining nomini ikkinchisi o'rnida 
qo'llashga asos bo'lgan.