‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

192

---

5 -D A R S .
METAFORA VA METONIMIYA HAMDA
ULARNING USLUBIY XUSUSIYATLARI
5.1. METAFORA VA UNING USLUBIYATI
J
 
1 - to p s h ir i q . Q o zo n n in g q u lo g 'i, o d a m n in g q u lo g 'i
birikmalaridagi 
quloq
so‘zining to ‘g‘ri va ko‘chm a m a’nolarini 
ayting. K o‘chm a m a’no bilan to ‘g‘ri m a’no o ‘rtasidagi aloqani 
tushuntiring.
N utqim izda eng keng tarqalgan m a’no ko‘chish usuli metaforadir.
M etafora (yunoncha m etaphora
— 
k o‘chirish) bir predmet
? 
nom ining boshqa predm et nom iga ular o ‘rtasidagi m a’lum
* 
o ‘xshashiik asosida k o ‘chishidir. 
M asalan, 
tandirning og'zi
birikmasida 
og'iz
so‘zining m a’nosi odam yoki hayvon og‘ziga 
tashqi o ‘xshashligi asosida vujudga kelgan. Narsa va hodisalar 
o ‘rtasidagi o ‘xshashlik turli asosda bo‘lishi mumkin:
1. Ikki predmet o'rtasidagi shakliy o ‘xshashlik. Masalan, 
odam qulog'i
va 
qozon qulog
7.
2. Ikki predm et qayerda joylashishi bo‘yicha o ‘xshashlik. M asalan, 
itning dumi, samolyot dumi
va boshqalar.
N u tq jarayonida m etaforalardan o ‘rinli foydalanish nutqim izni 
ta ’sirchan, jozibali qiladi. So‘zlovchining badiiy-estetik qobiliyatini 
nam oyon etadi.
9
Savol va topshiriqlar
1. M etafora deganda nimani tushunasiz?
2. Metafora yo‘li bilan m a’no ko'chishiga o ‘zingiz beshta misol keltirib, 
m a’no ko‘chish asosini tushuntirib bering.
62-mashq.
Gaplarni o ‘qing, ko‘chm a m a’noda ishlatilgan so‘zlarni 
toping va izohlang.
1. 
Bola onasining oldiga tushib, pildirab ketdi. 
( Oybek)
2. Otam yetim- 
larning boshini siladi. 3. Mungli kuy yurakni tirnar edi. 4. Soraxon q o i 
siltab, onamning o ‘zlari ham urishqoqlar, dedi.