‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Q o'sh im ch alar sh akld oshligi, m a ’nodosh ligi va zid m a’n oliligi
nutqni ko'rkam qiladi, tilning ifoda imkoniyatlarini kengaytiradi, uning
uslubiy jihatdan rang-barang b o ‘lishini ta ’minlaydi, ta ’sirchanligini
oshiradi.
193-mashq.
Gaplarni o ‘qing. Q o'shim chalarga x o s xususiyatlarni
aniqlang va tushuntirib bering.
Odobni beodobdan o'rgan. Bemaza qovunning urug'i ko'p. Do'stsiz 
boshim — tuzsiz oshim. Aqlsiz do'stdan aqlli dushman afzal. Serdaraxt 
qishloqni suv olmas. Oriyatsiz odamdan qoch. Sababsiz kulgi — yomon 
tarbiya natijasidir. Mevasiz shox osmonga tirmashur, mevali shox yerga 
engashur.
0
‘z nafsini mag'lub etgan marddir,
G'iybatlardan uzoq ketolgan marddir.
Nom ard tegib o‘tar yiqilganlarga,
Ojizlar qo'lini tutolgan marddir. 
(Rudakiy)
194-mashq.
Nuqtalar o'rniga kerakli qo'shimchalarni qo'ying va
gaplarni k o 'ch irib yozin g. Q o'sh im ch ala rd agi zid m a’noliliklarni
izohlang.
Bola... uy — bozor, bola... uy — mozor. Samara... o'tgan yoshlik um m i 
uzaytiradi. Samar... o'tgan vaqtingga achin. Hisob... do'st ayrilmas. Hisob... 
boylik topm a, aql top. Vijdon... bo'lish chinakam insoniylik belgisidir. 
Vijdon... do'st boshga kulfat keltiradi. Aql..., keng fikrlovchi bo'ling, har 
bir ishning ketini o'ylab turib amalga oshiring. Aql...lik balosiga yo'liq- 
mang, u sizni xonavayron qiladi.
133

---

195-mashq.
0 ‘zbek xalq maqollaridan zid m a’noli qo'shimchalar
ishlatilgan misollar toping va izohlang. Ularni daftaringizga ko'chirib yozing.
NUTQ DA BIR A SO SL I SO'ZLARDAN FOYDALANISH
Tildagi so‘zlar yangi paydo bo‘lgan so‘zlar hisobigagina emas, balki 
oldindan muomala-munosabatda mavjud bo'lib kelgan so‘z asosida yangi 
leksemalarni hosil qilish yo‘li bilan ko'payib boradi. Bitta asos vositasida 
bir nechta yangi so‘z yasalishi mumkin: