‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Tayanch tushunchalar
so‘z, leksema, leksik m a’no, grammatik m a’no.
187
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4-D A R S.
B I R M A ’N O L I Y A K O ‘P M A ’N O L I
S O ‘Z L A R . K O ‘C H M A M A ’N O L A R
V A U L A R N IN G T U R L A R I
4 .1 . B IR M A ’N O L I VA K O ‘P M A ’N O L I S O ‘ZLAR
Darsning maqsadi: 
o'quvchilarda so'zning o'z va ko'chm a m a’nolari 
haqida bilim va ko'nikm alar hosil qilish, ularni o'z nutqlarida so'z 
m a’nolaridan to 'g 'ri foydalana olishga o'rgatish.
R e j a :
* K o'p m a’noli so'zlar va ularning paydo bo'lish 
sabablari.
* Bir m a’noli so'zlar.
* K o'p m a’noli so'zlarda m a’noning darajalanishi: 
to'g'ri m a’no va ko'chm a m a’nolar.
ж 
1 -to p sh iriq .
«Navoiy» d ram a sid a M a n su r N avoiyga:
v
«Pirim , kechiring, itlik qildim» deb yolvoradi. Shu iboraning 
m a’nosini tushuntiring. /fso 'z in in g to 'g 'ri va ko'chm a m a’no- 
larini ayting.
2-topshiriq. Bulbul
so'zining to 'g 'ri va ko'chm a m a’nolarini 
ayting. K o'chm a m a’nosi asosida gap tuzing.
Tilimizdagi so'zlarning juda katta qismi ko'p m a’nolidir, chunki 
kishilar o'zining kundalik hayotida yangi paydo bo'lgan tushunchalarning 
har biri uchun alohida-alohida so'zlar qo'llayveradigan bo'lsa, so'zlarning 
soni o 'ta ko'payib ketib, ularni xotirada saqlash mumkin bo'lmay qolardi. 
Natijada tildan foydalanish ham qiyinlashib, u sekin-asta yaroqsiz holga 
kelib qolgan bo'lardi.
Shuning uchun ham har qaysi tilda sanoqli til birliklarning turli xil 
kombinatsiyalaridan cheksiz tushuncha va fikrlarni ifodalashga harakat 
qilinadi . Ana shunday harakat tufayli tilda ilgari mavjud bo'lgan so'zlarga 
yangi-yangi m a’nolar yuklanadi. Natijada ko'p m a’noli so'zlar maydonga 
keladi. Masalan,