‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

----------- II------------ II---------I I ------------- 1
I----------- II------------ li------------
ч
------------1
r
I---li---ri---li---1
I------- II--------I--------11— I
L. 
- J t — J
____ II------- 1
I------- i
n
-------
M
------- 1
I-------- II-------- IL 
I
I
Г ------- II------------
I------- li------- 11_____ N___
j

---

ш
ta’sirida bo'ladi.Shunga ko'ra yoriqlaming paydo bo'lish sabablari 
yoriqlaming kengligi va chuqurligini, betonning mustahkamligini, himoya 
qatlamining qalinligi va armatura diametrini asboblar yordamida o'lchash 
orqali aniqlanadi. Yoriqlar orasida konstruksiyaga (masalan, to'singa) nisbatan 
ko'ndalang yo'nalgan yoriqlar havfli sanaladi. Paydo bo'lish sabablaridan 
qat’i nazar bunday yoriqlar hisobiy kesimlaming zaiflashuviga olib keladi.
Temirbeton to'sinlaiga, masalan, kran osti to'sinlariga katta miqdorda 
vertikal kuchlar qo'yilsa, og'ma yo'nalishda urchuqsimon yoriqlar paydo 
bo'lishi mumkin (6.4-rasm, a). Yoriqlar kesimning og'irlik markazi yaqinida 
polkada kengroq ochiladi.
Bunday yoriqlaming paydo bo'lishiga sabab, hisoblash jarayonida hisobga 
olinmagan, relsning balka o'qidan qochishi natijasida paydo to'lgan vertikal 
kuchlar ekssentrisiteti tufayli vujudga kelgan qo'shimcha burovchi momentlaming 
hisobga olinmaganligidir (6.4-rasm, b).
6.3. Konstruksiyalarning geometrik va fizik parametrlarini
asboblar vositasida o'lchash
Naturada tekshirilayotgan konstruksiyalarning geometrik parametrlariga 
quyidagilar kiradi:
. elementlar uzunligi va ko'ndalang kesimlaming hisobiy o'lchamlari;
. yuk ko'taruvchi elementlaming holatini belgilovchi o'lchamlar, fazoviy 
sistemalar konstruksiyalarining siljishlari;
. elementlaming turli nuqtalari ko'chishlari (cho'kishlar, solqiliklar, 
og'ish burchaklari va h.k.).
Geometrik parametrlami asboblar yordamida nazorat qilish tanlash 
yo'li bilan o'tkaziladi va teshiruv natijalariga qarab rejalashtiriladi. Inshoot 
konstruksiyalarining geometrik parametrlarini yoppasiga nazorat qilish juda 
keng hollarda amalga oshiriladi. Instrumental tekshiruviar tanlab o'tkazilganda 
qator elementlaming eng zo'riqqan uchastkalari tanlanadi. Uzunlik bo'yicha 
elementning uchta kesimi tekshiriladi.
Yuk ko'taruvchi konstruksiyalari bir xil bo'lgan sanoat binolarini