‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

Sinov jarayonida konstruksiyani ehtiyotlash.
Sinovlarda qatnashayotgan 
kishilarning xavfsizligini ta’minlash va konstruksiya birdaniga qulaganda 
uning massasini ushlab qoladigan ehtiyot xovozalari quriladi. Ehtiyot 
xovozalarining mustahkamligi hisoblash yo'li bilan tekshiriladi. Sinovlar 
chog'ida konstruksiya bemalol harakat qila olishligi uchun xovoza bilan 
konstruksiya orasida ochiq joy qoldiriladi. Konstruksiyalami ehtiyot 
qilishda tortqichlar, tirgaklar, traversalar, ramalar va boshqalardan ham 
foydalaniladi.

---

12.5.2. Konstruksiyalami rentgen va radiometrik
usullarda sinashda mehnat muhofazasi
У
-defektoskopiya sohasidagi ishlarga maxsus o'qishlarni bitirgan va 
bu haqda tegishli guvohnomaga ega bo'lgan, yoshi 18 dan oshgan shaxslar 
jalb etilishi mumkin.
Radioaktiv moddalar bilan ishlashda radioaktiv nurlanish xavfi bo‘ladi, 
buning oldini olish uchun sanitar qoidalari va me’yorlariga so‘zsiz amal 
qilish talab etiladi. Nurlanishlami aniqlash va ularning ta’sirini oMchashda 
ch o ‘ntak dozim etrlari va Geyger — M yuller hisoblagichlardan 
foydalaniladi.
Radioaktiv nurlanishlaming oMcham birliklari quyidagilardan iborat: 
Rentgen R — ekspozittsiya birligi, ulush (doza) quwati; Kyuri Si — 
radioktiv moddaning faolligi; Rentgenning biologik ekvivalenti ( 
pSe
)
— ionlashtiruvchi nurlanishlar soni.
Dozimerik nazorat quyidagilardan tashkil topadi: radioaktiv nur olish 
shaxsiy dozalarini tekshirish; asosiy va yordamchi xonalardagi, shuningdek, 
atrof hududdagi radioaktivlik darajasini aniqlash; himoya vositalarining 
samaradorligi va konteyner, asbob-uskunalar va ko‘chma konteynerlar 
zaryadka qilingan xonalarning radioaktiv izotoplar bilan ifodalanish 
darajasini aniqlash ana shular jumlasidandir.
Raioaktiv nurlanish manbaida ish boshlashdan ilgari barcha xodimlar 
shaxsiy dozimetr bilan ta ’minlanadi. Har bir xodim olgan nurlanish 
dozasi maxsus jurnalda qayd etib boriladi.
Haftalik doza 0,1 R, yillik doza esa — 5 
p d a
dan oshmasligi kerak. 
Rentgenometrik va radiometrik sinovlar olib borilayotgan paytda 
tadqiqotchi turgan joyidagi nurlanish quwati 2,8 mR/ch dan, yon atrofdagi 
ish joylarida 0,28 mR/ch dan ortmasligi lozim. Radioaksiya darajasi 
0,28 mR/ch dan oshgan joylarga ko'chma to'siqlar qo'yiladi.
Defektoskopiyaning ko'chm a uskunalari maxsus jihozlangan 
omborxonalarda saqlanishi zarur. Uskunalar saqlanadigan joylar puxta 
himoyalanishi lozim. Ko‘chma defektoskopiya uskunalari saqlanadigan 
ombor-xonalarda xodimlarning doimiy ishlashi va tez alangalanuvchi 
portlovchi moddalaming saqlanishi man etiladi.
Radiometriya va rentgenoskopiya uskunalarida foydalanishda davlat 
sanitariya inspeksiyasining talablariga qat’iy amal qilish lozim.
208

---

MUNDARIJA