‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

a
ni aniqlash qiyin emas: 
tg2cz — (2e4S — 
e
0
—
E
qq
) /(f
0
— 
&go
)
£ n u s / m i n = ( ^ 0 —
— f 4 J )
+
( f 4 5 —
S^)
/ 2 ;
Naturaviy sinovlar uslubiyati masalasida sinovlami o'tkazish ishchi 
sxemasini tanlash muhim ahamiyatga ega. Ishchi sxemasi deganda sinash 
jarayonida qo'llaniladigan statik hisoblash sxemasi tushuniladi. Sinalayotgan 
konstruksiya uchun naturaviy sinovlar sxemasini tanlash deganda yuklarni 
joylashtirish tushuniladi. Shuni aytib o'tish joizki, b a’zi tadqiqotlar 
sinovlaming ishchi sxemasi loyihada qo'llanilgan hisoblash modeliga aniq 
mos kelishi kerak, deb xato fikr yuritadUar. Biroq sinash jarayonida qo'yilgan 
yuklar konstruksiyada hisobiy yuklar uyg'otadigan ko'chishlar va ichki 
kuchlami vujudga keltirsa, shuning o'zi kifoya.
Ishchi sxemada ustuvorlikni ta’minlovchi qo'shimcha tadbirlaiga alohida 
e’tibor bermoq lozim. Chunki sinash jarayonida ustuvorlikning buzilish 
holatlari tez-tez uchrab turadi. Masalan, ustuvorlikni yo'qotish hollari qurib 
bitkazilmagan inshootlarda tom yopma plitalari hali o'matilmagan fermalarda 
yuz berishi mumkin. Siqiluvchan elementlaming gorizontal yo'nalishdagi 
ustuvorligi qo'shimcha uskunalar yordamida ta’minlanadi. Agar sinovlar 
jarayonida yoyiq kuchlar fermaning yuqori poyas tugunlariga yig'iq kuch 
ko'rinishida qo'yilsa, u holda siqiluvchan ustun va hovonlarda ustuvorlik 
buzilishi mumkin. Bunday hollarda strejenlar qo'shimcha uskunalar bilan 
muhofazalanadi.
Zavodlarda va qurilish maydonlarida qabul qilish sinovlarini o'tkazishda
7.4. Statik sinovlar uslubiyati
S
7.5-rasm. Konstruksiyalarning shamirli tayanish sxemasi
.
93

---