‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

3-chizma.
Pedagogik diagnostika:
Birinchidan,
individual ta’lim jarayonini jadal lash tiradi.
6

---

Ikkinchidan,
pedagogik jarayonda ishtirok etuvchilarnmg bilimi natijalarini va 
ta’lim sifati darajasini aniqlab beradi
Uchinchidan,
o ‘qitish ishlari jarayonida yo‘l qo‘yilishi mumkin bolgan 
kamchiliklami minimum darajaga keltirishga yordam beradi.
To‘rtinchidan,
ishlab chiqilgan ta’limiy mezon, kriteriyalar orqali o ‘quvchi- 
talabaning 
sinfdan-sinfga 
(kursdan-kursga) 
o ‘tishida, 
mutaxassislikka 
qabul 
qilinishida minimal talablarga javob berishini belgilaydi.
Keyingi yillarda pedagogik diagnostika quyidagi funksiyalami o ‘z ichiga 
olmoqda:
1. Analitik -
ta’lim-tarbiya jarayonim olib borishda ta’limda yaratilgan sharoit 
va natijalar orasidagi o ‘zaro bog‘liqlikning sabablarini o ‘rganish.
2. O fz-o ‘zini diagnostika!ash
- o ‘quvchi-talabaning o ‘zlashtirish darajasi, 
tarbiya topganligi va rivojlanish komponentini aniqlash.
3. Baholash
- pedagogik jarayon qatnashchilari faoliyatidagi miqdor-sifat baho 
ko‘rsatkichlami bashorat qilish.
4. Korreksiyalash
- o ‘qituvchi va o ‘quvchi-talaba faoliyatida yuz berishi 
mumkin bo‘lgan kamchiliklami minimum holatga keltirish.
5. Yo‘naltiriIganlik
- yangi maqsadlami belgilashda o ‘quv jarayonida yuz 
berishi mumkin bolgan kamchiliklaming oldini olish.
6. Axborotlashtirish -
pedagogik jarayon qatnashchilarini doimiy ravishda 
qo‘lga kiritilayotgan muvaffaqiyatlardan xabardor qilib borish.
Pedagogik diagnostika ta ’limni boshqarishda muhim ahamiyatga ega. U o ‘quv- 
tarbiya jarayonini yaxshilashga xizmat qiladi, ta’lim-tarbiya jarayonini to ‘g ‘ri tahlil 
etadi, ta’limiy faoliyat natijasida erishilgan samaralami xolislik bilan belgilab beradi, 
yo‘l qo‘yilgan kamchilik va nuqsonlami bartaraf etishga y o i ochadi, pirovard 
natijada ta’limning takomillashib borishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Boshqacha qilib 
aytganda, pedagogik diagnostika orqali ta’lim ob’ekti, ta’limiy tushunchalar qay 
darajada o ‘zlashtirilganligi tahlil etiladi, o ‘quv kursi va o ‘quv dasturlarining 
o ‘zlashtirish darajasi baholanadi.
Egallangan malakani aniqlashga qaratilgan pedagogik diagnostika yoki 
diagnostik faoliyatning ayrim jihatlari quyidagilar: 1) taqqoslash; 2) pedagogik tahlil;
3) avvaldan ayta bilish (prognoz); 4) interpritatsiya; 5) pedagogik diagnostika 
natijalarini o ‘quvchi-talabalarga yetkazib berish; 6) amalga oshirilgan turli diagnostik 
metodlami o ‘quvchi-talabalarga yetkazish; 7) pedagogik diagnostika metodlarini 
to‘g ‘ri tanlay olish.
Pedagogik diagnostikaning eng muhim kriteriylari esa; a) haqqoniylik 
(ob’ektivnost, ya’ni ob’ektivligi); b) ishonchlilik (nadejnost); v) puxtalik (validnost) 
ga asoslanadi.
Diagnostik tahlillar quyidagi holatlarda ob‘ektiv bo‘ladi:
1. Agar: sinov natijalari turli tekshiruvlarda bir xil natijalar ko‘rsatsa, yoki 
ko‘rsatkichlar o ‘zaro bir-biriga yaqin bo‘lsa;
2. Agar: sinov mezonlari, o ‘lchovlari birligi hamda uning natijalari sinovni 
amalga oshiruvchi, aniqlovchining shaxsi, xislati va munosabatlariga bog‘liq 
bo‘lmasa;
3. Agar: sinov bir xil talab, bir xil munosabat va psixologik kayfiyatda amalga
7

---

oshirilsa, haqiqiy ahvolni aniqlashda ob‘ektiv natijalar olinishi mumkin.
Pedagogik diagnostika natijalari qachon uzil-kesil tasdiqlanadi?
Tajribalar tahlillan shuni ko'rsatadiki, pedagogik diagnostika test usullari 
vositasida amalga oshirilsa, natijalar haqqoniy boiadi., chunki bunda to‘rt xil xulosa 
bir xil natija bilan baholanadi. Bular,
- mazmunning tasdig‘i;
- har xil usul bilan olingan natijalaming bir xilligi;
- natijalarga ko‘ra amalga oshirilgan tahlillaming isbotlanishi;
- loyihalashning tasdiqlanishi, y a’ni loyihalashtirishdagi natijalaming olingan 
xulosalarga uyg‘unligi.