•
Suhbatdoshga samimiy qiziqish bildirish. Bu nafaqat suhbat-
doshni o‘ziga jalb qilib, balki, keyin navbat kelganda, o‘zining har
bir so‘ziga uni ham ko‘ndirishning samarali yoMidir.
•
Oychan
jim lik. Bu suhbatdosh gapirayotgan paytda yuzda
mas’uliyat bilan tinglayotganday tasaw ur qoldirish orqali o‘zingizning
suhbatdan manfaatdorligingizni bildirish yo‘li.
Agar biz suhbatdoshimizni yaxshi, diqqat bilan tinglasak, bu
bilan biz unda o‘z-o‘ziga hurmatni ham taibiyalaymiz. Demak, tinglash
jarayoni ko‘pchilik tasaw ur qilgani kabi unchalik passiv jarayon em as
ekan. Uning muloqotning samarali bo‘lishidagi ahamiyati nihoyatda
katta. Chunki tinglash qobiliyati gapiruvchini ilhomlantiradi, uni
ruhlantiradi, yangi fikrlar, g‘oyalaming shakllanishiga sharoit yaratadi.
Shuning uchun m a’ruzachi professoming har bir chiqishi va m a’ruzasi
agar talabalar tomonidan diqqat bilan tinglansa, bu pedagogik m u-
loqotdan ikkala tom on ham teng yutadi.
Agar muloqot jarayonida ishtirok etuvchi ikki jarayon — gapirish
va tinglashning o‘zaro faol ta’siri uchun teng ahamiyatini nazarda
tutsak, bu jarayon qatnashchilarining psixologik savodxonligi va
muloqot texnikasini egallashining ahamiyatini anglash qiyin bo‘lmaydi.
Shuning uchun ham ijtimoiy psixologiyada odam lam i sam arali
muloqotga ataylab o'rgatishga juda katta e ’tibor beriladi. Bu boradagi
fanning o ‘z uslubi bo‘lib, uning nomi
ijtim oiy psixologik trening
(IPT) deb ataladi. IPT — muloqot jarayoniga odam lami psixologik
jihatdan hozirlash, ularda zarur komm unikativ malakalami maxsus
dasturlar doirasida qisqa fursatda shakllantirishdir. Eng muhimi IP T
mobaynida odamlarning muloqot borasidagi bilimdonligi ortadi.
Amaliy muloqot treningi — IPTning bir ko'rinishi bo‘lib, u yoki
bu professional faoliyatni amalga oshirish jarayonida zarur b o ‘ladigan
kommunikativ malaka, ko‘nikma va bilimlarni hosil qilishga qaratilgan
tadbirdir. Guruh va jamoalarda muloqot treningi vositasida
muzokaralar
olib borish, ish yuzasidan hamkorlik qilish yo‘l-yo‘riq!arini birgalikda
topish, katta auditoriya oldida so‘zlashga o'rgatish, majlislar o‘tkazish,
janjalli, nizoli holatiarda o‘zini to ‘g‘ri tutish malakalari hosil qilinadi.
Bundagi asosiy narsa ~ trening qatnashchilari ongiga birovlam i tu -
shunish, o‘zini o‘zga o‘miga qo‘ya olish, boshqalar manfaatlari bilan
o ‘zinikini uyg‘unlashtira olish g‘oyasini singdirishdir. T ren in g lar
m obaynida
guruhiy munozaralar, rolli o ‘yinlarning eng o p tim a l
variantlari sinab, mashq qilinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Asosiy atam a va tushunchalar
Shaxs, o ‘zligini anglash; ta’sirga beriluvchanlik; konformizm,
nokorformizm, ta ’sir k o ‘rsatish madaniyati; shaxs e ’tiqodi, xulq
norm alari, ijtim oiy norm a, ijtimoiy sanksiyalar, ijtimoiy rollar,
ijtimoiy ta ’sir, m uom ala, psixologik ta’sir, verbal ta ’sir, paralingvistik
ta ’sir, noverbal ta ’sir, ta ’siming tashabbuskori, ta ’sirning adresati,
insoniy m unosabatlar psixologiyasi, o‘zaro munosabatlar, samarali
ta ’sir, shaxslararo m uom ala, bir-birini tushunish, ijtimoiy tajriba,
m uloqot,
kom m unikativ uquvsizlik, diskommunikasiya holati,
ijtim oiylashuv ja ra y o n i, faol m uloqotning paradoksal to m o n i,
tinglash m ahorati, professional tinglash texnikasi.
Rezyume
Shaxsga xos xulq normalari ijtimoiy kutishlar va sanksiyalar tufayli
yuzaga kelib, bu uning ijtimoiy rollami bajarish shart-sharoitlarida
namoyon bo‘ladi. Shaxs dunyoqarashi va e ’tiqodini o ‘zgartiruvchi
kuchlar sifatida esa, bugungi kun psixologiya fani dunyoqarash,
m a’naviyat va m a’rifat, yoshlaming m aium otlilik darajasi, oila, ota-
onalar savodxonligi, bobolar va momolar, hamda ijtimoiy ustanovkalar
kabi alohida ahamiyatga molik ijtimoiy omillar ketma-ketligini ajratib
ko‘rsatadi.
Insoniy munosabatlar psixologiyasi deganda, bu awalo, o‘zaro
munosabatlarga kirishayotgan tomonlaming bundan ko‘zlaydigan asosiy
maqsadlari majmuasi tushuniladi. 0 ‘zgalarga samarali ta’sir eta olishga
b o ig a n intilishi esa, muloqotning tuzilmaviy tom onlarini tadqiq
etishni shakllantiradi. Shu bois, ushbu yo‘nalishda olib borilgan ilmiy
izlanishlarda m uloqotning kommunikativ tom onini m a iu m o tla r
almashinuv jarayoni sifatida baholangan. U ning interaktiv ham da
perseptiv tom onlari esa idrok qilishning persepsiya mexanizmlarini
o ‘rganishni taqozo etadi.
^
Do'stlaringiz bilan baham: 
