‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

„Rolli o y i n “ m etodi —
t a ’lim o luv chilar tom onidan hayotiy 
vaziyatning h a r xil shart-sharoitlarini sahnalashtirish orqali ko'rsatib 
beruvchi m etoddir.

---

Rolli o ‘yinlam ing ishbop o ‘yinlardan farqli tom oni baholashning 
olib borilmasligidadir. Shu bilan birga „Rolli o ‘yin“ m eto d id a t a ’lim 
oluvchilar ta ’lim beruvchi to m o n id a n ishlab chiqilgan ssenariydagi 
rollarni ijro etish bilan kifoyalanishsa, „Ishbop o ‘y in“ m eto d id a rol 
ijro etuvchilar m a ’lum vaziyatda qanday vazifalami bajarish lozimligini 
m ustaqil ravishda o ‘zlari hal etadilar.
R olli o ‘yinda ham ishbop o ‘yin kabi m uam m oni echish b o ‘yicha 
ishtirokchilam ing birgalikda faol ish olib borishlari y o ‘lga q o ‘yiladi. 
Rolli o ‘yinlar ta ’lim oluvchilarda shaxslararo m uom ala m alakasini 
shakllantiradi.
„Rolli o ‘yin“ metodida t a ’lim beruvchi ta ’lim oluvchilar haqida 
o ldindan m a ’lumotga ega b o ‘lishi lozim. Chunki rollarni o ‘ynashda har 
bir ta’lim oluvchining individual xarakteri, xulq-atvori m u him aham iyat 
kasb etadi. Tanlangan m avzular ta ’lim oluvchilam ing o ‘zlashtirish 
darajasiga m os kelishi kerak. Rolli o ‘yinlar o ‘quv jarayo nid a ta ’lim 
oluvchilarda motivasiyani shakllantirishga yordam beradi.
„Rolli o y in “ metodining bosqichlari quyidagilardan iborat:
1. T a ’lim beruvchi mavzu b o ‘yicha o'yinning m aqsad va natijalarini 
belgilaydi ham da rolli o'yin ssenariysini ishlab chiqadi.
2. 0 ‘yinning maqsad va vazifalari tushuntiriladi.
3. 0 ‘yinning maqsadidan kelib chiqib, rollarni taqsim laydi.
4. T a ’lim oluvchilar o ‘z rollarini ijro etadilar. B o sh q a t a ’lim
oluvchilar u lam i kuzatib turadilar.
5. 0 ‘yin yakunida ta’lim oluvchilardan ular ijro etgan roln i yana 
q a n d a y ijro etish m u m k in lig in i izo hlashg a im k o n iy a t b e rila d i.

---

K u z a tu v ch i b o ‘lgan ta ’lim o lu v ch ila r o ‘z yakuniy m ulohazalarini 
b ildiradilar va o‘yinga xulosa qilinadi.
U shbu m etodni q o ‘llash u ch u n ssenariy t’lim beruvchi tom onidan 
ishlab chiqiladi. Ba’zi hollarda t a ’lim oluvchilarni ham ssenariy ishlab 
chiqishga jalb etish m um kin. Bu ta ’lim oluvchilarning motivasiyasini 
va ijodiy izlanuvchanligini oshirishga yordam beradi. Ssenariy maxsus 
fan b o ‘yicha o ‘tilayotgan mavzuga m os ravishda, hayotda yuz beradigan 
b a ’zi b ir holatlam i yoritishi kerak. T a ’lim oluvchilar ushbu rolli o ‘yin 
k o ‘rin ish id a n so‘ng o ‘z fikr-m ulohazalarini bildirib, kerakli xulosa 
chiqarishlari Iozim.
„Rolli o y i n “ metodining afzallik tomonlari:
• o ‘quv jarayonida ta ’lim oluvchilarda motivasiya (qiziqish)ni 
shakllantirishga yordam beradi;
• ta ’lim oluvchilarda shaxslararo muomala malakasini shakllantiradi;
• n azariy bilim lam i am aliyotda qo‘üay olishni o ‘rgatadi;
• t a ’lim oluvchilarda berilgan vaziyatni tahlil qilish m alakasi 
shakllanadi.
„Rolli o y i n “ metodining kamchilik tomonlari:
• k o ‘p vaqt talab etiladi;
• t a ’lim beruvchidan katta tayyorgarlikni talab etadi;
• ta ’lim oluvchilarning o ‘ymga tayyorgarligi turlicha bo‘lishi mumkin.
„Bahs-munozara“ metodi
— biror mavzu b o ‘yicha ta ’lim oluv­
c h ila r b ila n o ‘zaro bahs, fikr alm ashinuv tarzida o ‘tkaziladigan o ‘qi- 
tish m etodidir.
H a r q anday mavzu va m u am m olar mavjud bilim lar va tajribalar 
aso sid a m uhokam a qilinishi n azarda tutilgan holda ushbu m eto d 
q o ‘lla n ila d i. B ahs-m unozarani boshqarib borish vazifasini t a ’lim
olu v ch ilarn in g biriga topshirishi yoki ta’lim beruvchining o ‘zi olib 
borishi m um kin. B ahs-m unozarani erkin holatda olib borish va har 
b ir t a ’lim oluvchini m unozaraga jalb etishga harakat qilish lozim. 
U sh b u m eto d olib borilayotganda ta ’lim oluvchilar orasida paydo 
b o ‘ladigan nizolam i darhol b a rta ra f etishga harakat qilish kerak.