‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

„Afojaro“ metodi
Bu m etod amaliy m ashg‘ulotlar uchu n qulay. O datdan tashqari, 
h a tto k i favquloddagi v a z iy a tla rd a q ilin ad ig an h a tti-h a ra k a tla rn i 
talabalaiga o ‘rgatish m aqsadida b u m etoddan foydalaniladi. Masalan, 
tug‘ayotgan sigiming buzog‘i teskafr keldi, yurak to ‘xtash arafasida 
nim a chora ko‘rish kerak va hokazo. Bunday m u am m o lam i hal qilish 
y o ‘llarini o ‘rg anish da m o ja ro m e to d id a n fo y d ala n ilsa, 
talaba- 
o ‘quvchilaming fikrlari faollashib qisqa vaqt ichida to ‘g ‘ri qaror qabul 
qilish, ishni to ‘la, tez va c h a q q o n bajarish sifatlari shakllanadi.
Munozara metodi
Disput — bu ikki yoki k o ‘pro q kishilam ing keskin chegaralangan 
qoidalar doirasida og‘zaki olib boriladigan bahsi, m unozarasi, masala 
talashuvidir. D isput mavzusi tayyorgarlik k o ‘rish u c h u n o ‘tkazishdan 
oldin talaba-o‘quvchilarga m a ’lu m qilinadi.

---

T alab a-o‘quvchiIarga bilim berishga m o‘lja!langan disputda kamida 
b itta rais va ikki guruhning h a r b irid an bir nafardan so ‘zlovchi 
q a tn a sh a d i. D isp u tn i ochuvchi b irin c h i talaba q o ‘yilgan taklifni 
m a ’qullab chiqsa, ikkinchisi u n g a qarshi chiqadi, ya’ni opponent 
b o ‘ladi.
S o ‘zlovchilarga 10 m inutdan, h ar ikki guruhdan ikkitadan ortiq 
b o ‘lm agan q o ‘shim ch a qilishga chiqadigan talabalam ing h ar biriga 5 
m inutd an vaqt beriladi. Ikki m arta so ‘zga chiqishga ruxsat etilmaydi. 
So‘zga chiquvchilam ing barchasi raisga m urojaat etishadi va uning 
qarori q a t’iy boMib, disputning m avzudan chetga chiqib ketmasligini 
nazorat qiladi.
Munozaralar o ‘tkazish texnologiyasi
M u n o zaralam i tashkil etish va o ‘tkazish tashkilotchidan ju d a jid - 
diy tayyorgarlikni, ijodiy m u h it yaratishni talab etadi. 0 ‘qituvchi 
Ugandan m u no zaraning m avzusini, uni o ‘tkazish rejasini, vaqtlarini 
talaba-o‘qu v chilar bilan o ‘zaro kelishib oladi.
T alaba-o‘quvchilarga o ‘quv yili boshlanishida m unozara mavzulari 
rejasi e ’lon q ilinib, ularga etkaziladi. U lam ing tayyorgarlik k o ‘rishlari 
u chun vaqt beriladi. M unozara m uhokam asiga m a’m uriyat, m ahalla 
f a o lla ri, m a s h h u r m u ta x a s s is la r ta k lif e tila d i. M u n o z a ra n in g
boshlovchisi tayinlanadi. Boshlovchi ju d a keng qamrovli bilimga ega 
b o ‘lishi kerak.
M unozara davrida vujudga keladigan m uam m oli masalalar, ay- 
niqsa, chigal fikrlar b o ‘yicha u la m i ch u qu r tahlil qilish qobiliyatiga 
ega e k s p e rtla r ta k lif e tila d i. M u n o z a ra n i olib b o rg an d a uning 
ishtirokchilarini qiziqtirib, qovushtirib, boshqarib, z a ru ry o ‘llanm alar 
berib bo rish m u h im aham iyat kasb etadi. Aynan m unozara jarayonida 
to ‘g ‘ri xulosalar chiqarish ju d a k a tta m a ’suliyat talab etadi.
M u n o z a ra la r m avzuga q iziq ish bildirgan guruhlarni qo 'sh ib , 
aksincha h o lla rd a esa, ulam i g uru h larg a bo ‘lib, zarur b o ‘lgan ayrim 
xollarda k atta zallarda, katta auditoriyalarda olib boriladi. M unozaralar 
dem okratik, oshkoralik, tenglik, sam im iylik, hamkorlik ham ijodkorlik, 
bir-birini q o ‘llash ruhiyatida olib borilishini t a ’minlash yaxshi natijalar 
beradi. M u n o zara erkin fikr yuritishni, o‘z shaxsiy pozisiyasida turishga 
o ‘rgatadi. Eng m uhim i, talab a-o ‘quvchini mustaqil mutolaaga, ñkr 
almashuv orqali uzluksiz o ‘z bilim v a m alakasini oshirishga olib keladi.

---

L
A Q L IY HUJUM“
METODI
„Aqliy htijum “ metodi —
b iro r m u am m o bo'yicha ta ’lim oluv- 
chilar to m o n id a n bildirilgan erk in fikr va m ulohazalam i to ‘p lab , 
ular orqali m a ’lum bir echimga kelinadigan m etoddir. „Aqliy h u ju m “ 
m etodining yozm a va og‘zaki shakllari mavjud. Og‘zaki shaklida t a ’lim
beruvchi to m o n id an berilgan savolga ta ’lim oluvchilam ing h a r b in
o ‘z fikrini og‘zaki bildiradi. T a ’lim oluvchilar o ‘z javoblarini a n iq va 
qisqa tarzda bayon etadilar. Y ozm a shaklida esa berilgan savolga t a ’lim
oluvchilar o ‘z javoblarini qog‘o z kartochkalarga qisqa va b arch ag a 
ko‘rinarli tarzd a yozadilar. Javoblar doskaga (m agnitlar yord am id a) 
yoki „p inb o rd“ doskasiga (ignalar yordam ida) m ahkam lanadi. „Aqliy 
hujum“ m etodining yozma shaklida javoblarini m a’lum belgilar b o 'y icha 
guruhlab chiqish imkoniyati m avjuddir. U shbu m etod to ‘g ‘ri va ijobiy 
q o ‘llanilganda shaxs erkin, ijodiy va nostandart fikrlashga o ‘rgatadi.