‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

Bob yuzasidan savol va topshiriqlar
1. Sharq mutafakkirlarining o'qituvchi haqidagi fikrlari,
2. Hozirgi zam on o ‘qituvchisiga qo‘yiladigan talablar nimalardan 
iborat?
3. Pedagogik professiogramma deganda nimani tushunasiz?
4. 0 ‘qituvchining shaxsiy xisiallari qanday b o ‘lishi to‘g‘risida 
siz- 
ning shaxsiy fikringiz.
5. Pedagogik takt deganda nimani tushunasiz?
6. Kasbiy xislatlar to ‘g‘risida gapirib bering?
7 .0 ‘qituvchi qanday qobiliyatlarga ega bo‘!mog‘i lozim?
8. Pedagogik mahorat psixologiyasi haqida gapiring?
9. 0 ‘qituvchining perseptiv qobiliyati nima?
10. 0 ‘qituvchining o ‘z malakasini oshirishining psixologik masalalari 
deganda nimani tushunasiz?
11. Sizni fanlardan o'qitayotgan ustozlaringizning shaxsiy, pedagogik 
xislat va qobiliyatlarini ushbu mavzuda o ‘rgangan ma’lumotlaringiz 
bilan taqqoslang va zamriy xulosalar chiqaring. (Zarur sharoitlarda 
psixologiya yoki pedagogika fani o‘qituvchisi bilan maslahatlashing.)
12. Abu N asr Forobiyning „Baxt-saodatga erishuv“ asarini mutoala 
qiling va allomaning quyidagi qarashlarini yozma bayon eting:
a) insoniy kamolotga erishuvda aqliy bilishning ahamiyati.
b) irodaviy fazilatlami shakllantirish va odatga aylantirishda inson 
qudrati, ta ’lim va tarbiyaning kuchi haqida.
c) yoshlaming kasb-hunar va ish-tajribani egallashi to‘g‘risida.

---

IV BOB
P E D A G O G IK B A H O L A S H P S IX O L O G IY A S I 
Bobning qisqacha mazmuni
Pedagogik baho va uningpsixologik jihatlari.
 
0 ‘quvchilarga ta’lim 
va tarbiya berishda rag‘batlantirishning psixologik asoslari.
Pedagogik faoliyatda rag ‘batlantirish va jazolash elementlari.
0 ‘quvchining o ‘ziga xos xususiyatlari va pedagogik baholash, pedagogik 
bahoning eflektivligi, pedagogik baholashning ijtim oiy xarakteri.
4.1. 0 ‘quvchilarga ta ’Iim va tarbiya berishda 
rag ‘batlantirishning psixologik asoslari
Bolalam i tarbiyalash va ularga ta ’lim berishdagi muvaffaqiyatlar 
motivasiyaga asoslanadi, y a ’ni bilim larni o ‘zlashtirishda, bilim va 
ko‘nikm alarning shakllanishida h am d a shaxsning ayrim sifatlarini 
rivojlantirishdagi ahamiyatli b o ‘lgan va harakatga keltiruvchi stimullarga 
bog‘liq bo‘ladi. Bolalarda qobiliyatlar mavjudligining o ‘zi muvaffaqiyat 
garovi b o ‘lolmaydi, chunki z a ru r motivasiyaning b o ‘lmasligi oqibatida 
shaxsiy tashabbussiz na o ‘quv faoliyatiga, na m uloqot jarayoniga kirisha 
oladi. N atijada psixologik rivojlanishni o ‘zida aks ettiradigan ijtimoiy 
faollikning turlarid a kam ish tiro k e ta boshlaydi. M otivasiyaning 
kamchilligi holatida mavjud layoqatlar ham qobiliyatga aylanmaydi, 
intellektual va shaxsiy taraqqiyot esa sekinlashib boradi.
Bolalarga ta ’lim va tarbiya berishda aham iyatli rezervlar mavjud 
b o ‘lsada, amaliyotda ular m otivasiyaning etishm asligi tufayli to ‘la- 
ligicha q o ‘llanilm aydi. U sh b u h o latn in g sabablari b ir nechtadir. 
Birinchidan
, turli yoshdagi b o lalam ing turli individual xususiyatlari 
bilan ta ’lim, m uloqotga kirishishlariga turtki b o ‘luvchi barcha motivlar 
oxirigacha o ‘rganilgan emas. 
Ikkinchidan
, katta boMishgach pedagogik 
faoliyat bilan shug‘ullangandan so‘nggina kishi ilk bo r bolalam ing 
ta’lim olish motivlari borasida fikrlashga harakat qiladi va kishining 
o ‘quv m askanigacha yoshdan o ‘tg and an keyingina bolalam ing xulq- 
atvoridagi haqiqiy motivlari haqida bashorat qila olish m um kin. Ammo, 
kishining oldindan ko‘ra olishi qanch alik to ‘g ‘ri ekanligi va voqelikka 
mos kelishdek bashorat qilishga kafolat yo‘qdir. Balki, kishi bolalarda 
haqiqatdan ham b o ‘lm agan n arsalam i mavjud qilib k o ‘rsatishga va

---

ulam in g t a ’lim , tarbiyasini haqiqiy motivlashtiruvchi aham iyatli b o i -
gan narsa h aq id a bilmasligi h a m m umkin.