‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V



Download 5,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/102
Sana14.09.2021
Hajmi5,98 Mb.
#174227
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   102
Bog'liq
psix

quyidagi uslublari mavjud.
A vtoritar  uslub:  bu  q a ttiq q o ilik  bo‘lib,  bunda  o‘qituvchi  o ‘quv- 
chilarini s o ‘zsiz o ‘ziga b o ‘ysunishlarini talab etadi.  Lekin, nim a uchun 
qattiqq o‘llik  qilayotganini  yoki  o ‘quvchilariga  nim a  uchun  o ‘z!arini 
shund ay   tu tish la ri  lozim ligini  tushuntirib  berm aydi,  shuningdek, 
o ‘qu v ch ilarn i  o ‘z  x atti-h a ra k a tla rin i  m ustaqil  boshqarishga  ham  
o ‘rgatmaydi. 0 ‘qituvchi dars davomida o ‘quvchiIaridan jim  o ‘tirishini, 
savollarga  d o im o   q o kl  ko ‘tarib,  o'qituvchining  ruxsati  bilan  javob 
berishini, o ‘qituvchining k o ‘rsatmalarini so‘zsiz bajarishini talab etadi.
B unday  p ed agoglar  o ‘quvchilam ing  qiziqishlari  asosida  em as, 
balki  asosan  o ‘quv  rejasi  asosida  dars  o ‘tadi!ar.  Dars  davom ida  ham  
b ah s-m un ozara u c h u n  deyarli  imkoniyat yaratilmagan holda,  asosan, 
o ‘qituvchining  fikri  singdiriladi.  0 ‘quvchilari  bilan  m uom ala  m uno- 
sabatda  ham   u la m in g   individual  psixologik  xususiyatlari,  ju m ladan, 
nerv tizim ining q o ‘zg‘aluvchanlik darajasini ham  e ’tiboiga olmaydilar. 
Bu uslub o 'q itu v c h in i sinfdan,  o ‘quvchidan uzoqlashtiradi.  Em osional 
sovuqlik guruh da intizom li o ‘quvchida yakkalanish, xavotirlik, him oya 
qilinm aganlik  hissini  ham   yuzaga  keltiradi.  Bu  uslub guruhda yuqori 
o ‘zlashtirish  k o ‘rsatk ich in i  berishi,  lekin  bu  o ‘zlashtirish,  asosan, 
xotira evaziga  b o ‘lib,  m ustaqil tafakkur,  ijodkorlik,  hoziijavoblik kabi 
xususiyatlam ing rivojlanishdan ortda qolishiga sabab bo‘ladi va shaxsda 
doim iy xavotirlik o ‘ziga nisbatan  ishonchsizlikni  keltirib chiqaradi.
fmperativ uslubdagi o'qituvchining o‘quvchilari guruhda b o ‘lmagan 
vaqtlarda  o ‘z - o ‘zini  boshqarish  malakasi  b o ‘lmaganligi  uch un   ham  
intizom ga  m utlaqo   bo'ysunm aydilar.  Bu asosan,  to ‘polonda  nam oyon 
b o la d i.  Bu uslub o ‘qituvchining mustahkam irodasini ko‘rsatadi,  lekin


bu irodada o ‘quvchiga nisbatan m uhabbat hamda o ‘quvchining „ustozim 
m eni  yaxshi  ko‘radi“  degan  fikri  em as,  balki  qo‘rquv  hissi  mavjuddir.
Demokratik  uslub  o ‘qituvchi  bilan  o ‘quvchi  o ‘rtasida  d o ‘stona 
m unosabat o ‘matilishiga asos b o ‘ladi.  Darsdagi intizom m ajburiy emas, 
balki  m uvaffaqiyatga  e rish ish   garovi  sifatida  o ‘q u v c h ila r  ijobiy 
em osiyani, o ‘ziga ishonch, o ‘z muvaffaqiyati, yutuqlaridan quvonishi, 
d o ‘stlari  bilan  faoliyatda  ham korlik  hissini  beradi. 
Demokratik  uslub 
o ‘quvchilam i birlashtiradi. Shu bilan birga o ‘zining faoliyati natijalariga 
qiziqish  uyg‘otgan  holda  o ‘zi  u c h u n   o ‘zi  harakat  qilishi  lozim ligini 
anglatadi.  0 ‘zin i-o ‘zi  boshqarishga,  o ‘z  xatti-harakatini  o ‘zi  nazorat 
qilishga  o ‘rgatadi.  H ar  bir  ishga  m as’uliyat  bilan  yon d o sh ish   hissi 
o ‘qituvch in ing   shu  yoshdagi  b o la la r  bilan  d e m o k ra tik   m u o m a la  
m unosabati asosidagina shakllanadi.
Libérai uslub kasbiy layoqati yo‘q  bo‘lgan o'qituvchilarga xos b o ‘lgan 
uslubdir.  Bunday o'qituvchi  dars jarayonini yaxshi tashkil  e ta  olmaydi. 
Bunday darslarda har bir o‘quvchi o ‘z tarbiyalanganlik darajasiga qarab 
o‘zini tutadi. 0 ‘quvchi o ‘z majburiyatlarini yaxshi his qilmaydi. M uom ala 
munosabatdagi libéral uslub psixologiya va pedagogika fanlariga m utlaqo 
zid  uslub  hisoblanib,  bolalar  shaxsini  shakllantirish  va  tarbiyalash 
jarayonida  bu  usulni  q o ‘liab  b o ‘lmaydi.  Shunday  qilib,  o ‘quvchilar 
bilan  m uom ala-m unosabatdagi  imperativ  uslub,  asosan,  m a ’lum   bir 
chegaralarga  asoslangan  holda  o ‘quvchi  shaxsi  rivojiga  salbiy  ta ’sir 
ko‘rsatadi. Demokratik uslub o'qituvchidan m uom ala-m unosabatda juda 
katta  kasbiy  m ahoratni  talab  etgan  holda,  o'quvchi  shaxsining  ijobiy 
tom onlarini rivojlantiruvchi yagona uslub hisoblanadi.  Libéral uslub esa 
o ‘quvchini  emosional  zo‘riqtirm aydi,  lekin  uning  shaxsi  rivojiga  ham  
sa m a rali  ta ’sir  k o ‘rsatm ay d i.  Ô ‘qitu v ch in in g   m u n o s a b a t  uslubi 
o ‘quvchining  faolligiga bevosita ta ’cir ko‘rsatadi.
Pedagogik  jam oadagi  o ‘zaro  m unosabatlam ing  n orasm iy   siste- 
m asini  bilm ay  turib,  pedagog jam o a   rivojlanishini b o sh q a ra   olm aydi. 
Pedagogik jam oaning  ruhiy  m u h itin i  tahlil  qilayotganda:
•  guruhlar  o ‘rtasidagi  o ‘zaro  m unosabatlar  qandayligini;
• jam o ad a  pedagogik  talablarga  qarshi  kayfiyatdagi  g u ru h la r  bor 
yoki  y o ‘qligi;
•  rasm iy  jam o a   qilayotgan  (ya’ni  saylab  q o ‘yila ’zolari  kim lar  ekanligi;
•  saylab  q o ‘yiladigan  faollar  real  (ya’ni,  jam o an in g   m e ’yorlari 
va  qadriyatlarini  belgilab  b eradigan)  faollar  deb  hiso b lan ish i  yoki 
hisoblanm asligini;
•  h a r  bir  bolaning  jam oadagi  mavqei  qandayligini  bilish  zarur.


Peshqadam lam ing k o 'rsatad ig an  faoliyat jam oa u c h u n  ahamiyatli 
va ichki zaruriyatga aylanadi v a bu qoida jam oaning boshqarishga doir 
pedagogik vazifalami hal etishda m uhim  ahamiyat kasb etadi.  Pedagog 
ja m o a   faoliyati  ja m o a d a   m u ay y an   qadriyatlarni  m ustahkam lashni 
n a z ard a   tutadi  va  pesh qad am   ulam ing  namunasi  bo ‘lib  qoladi.  0 ‘z 
peshqadam lam i ko‘rsatm aydigan faoliyat rasmiyatchilik bilan bajariladi 
v a u n in g asosidagi qadriyatlarga ijobiy munosabatlami mustahkamlaydi.
0 ‘quv  faoliyati,  bu  a w a lo ,  shunday  faoliyatki,  uning  natijasida 
a w a lo  o ‘quvchining o ‘zida o ‘zgarish yuzaga keladi.  U ning mahsuli esa 
turli  xil  m otivlar  bilan  qurilgan  b o ‘lishi  darkor.  Bu  m otivlar  bevosita 
faoliyat m azm uniga bog‘liq b o ‘lishi bilan bir qatorda o ‘quvchi shaxsining 
o ‘sishi yoki  rivojlanishi bilan  h am  bog‘liq bo‘lishi ham   m umkin.
0 ‘qish  va  o ‘rganish  h am   o ‘quv  faoliyatiga  taalluqli  tushuncha- 
lard an  b o ‘lib,  unda asosiy diq qat o ‘quvchiga qaratiladi.  B unda kerakli 
b ilim ,  k o ‘nikm a  va  m alak alam i  egallash  uchun  o ‘quvchi  tanlagan 
o ‘quv  harakatlari  asosiy  hisoblanadi.
0 ‘quv  faoliyati  tuzilishining  birinchi  elementi  o ‘quv-bilish  m o- 
tivlari,  y a ’ni  shaxsiy  rivojlanish  motivlari  hisoblanadi.  0 ‘quv  fao- 
liyatinin g   ikkinchi  ah am iy atliro q   b o ‘lgan  elem enti  bu   o 'q u v   top - 
shiriqlaridir.
Asosiy  tushuncha  va  atam alar
B oshqaruv  psixologiyasi,  boshqaruvda  inson  om ili,  boshqaruv 
faoliyatining psixologik om illari, rahbar, liderlik, superliderlik, jam oani 
bo sh q arish ,  rahbarlik  qobiliyatlari,  o ‘quv  faoliyatini  tashkil  etish  va 
boshqarish,  peshqadam ,  rahbarlik sifatlari,  rahbarlik uslublari,  kasbiy 
sifatlar,  guruhdagi  o ‘zaro  m unosabatlar.
Rezyume
B oshqaruv  psixologiyasi  haqidagi  bilim lam i  bilish,  rahbam ing 
k ish ila r  ja m o a sin i  b o sh q a rish d a   m uvafaqqiyatga  erish ish   garovi- 
dir.Shuningdek, boshqarish faoliyatidagi ijtimoiy-psixologik qonuniyat- 
la r xususan,  q o ‘l  ostidagilam ing  individual-psixologik xususiyatlarini 
b ilish ,  rah b a rlik   fazilatlarig a  ega  b o ‘lish,  boshqaruv  faoliyatidagi 
n iz o la rn i  b a rta ra f  etish  y o ‘l-y o ‘riqlarini  puxta  egallash  rahbarlik 
faoliyatining  sam aradorligini  t a ’minlaydi.


im

Download 5,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   102




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish