‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V

Umumiy psixologiya — psixologiyaning barcha masalalarining o ‘ziga 
xos jihatlarini  o ‘rganadigan  maxsus  sohasi.
I.  Mehnatpsixologiyasi.  Bu inson  m e h n a t  faoliyatining psixologik 
asoslarini,  m ehnatni  ilmiy  asosda  tashkil  qilishning  psixologik  to - 
monlarini o ‘rganadi.
M ehnat  psixologiyasi  m a’lum  d a ra jad a   m ustaqil  bo‘lgan,  lekin 
bir-biri  bilan  ch am barchas bog‘langan  tu rlarg a  b o linad i:
1)  Injenerlar  psixologiyasi.
2) Aviasiya psixologiyasi.
3)  Kosmik psixologiya.
II.  Pedagogik psixologiya Bu ham  o ‘z navbatida bir qancha turlarga 
b o lin a d i:
1)  T a’lim   psixologiyasi  (didaktika  va  xususiy  m etodikalam ing 
psixologik  asoslari,  program m alashtirilgan  ta ’lim  va  aqliy 
faoliyatlam ing shakllanishi va boshqalar).
2)  Tarbiya  psixologiyasi.  (tarbiya  m etodikasining  psixologik 
asoslari,  o ‘quvchilar jam oasi  psixologiyasi,  m ehnat  —  a x - 
loq tuzatish pedagogikasining psixologik asoslari).
3)  0 ‘qituvchi  psixologiyasi.
4)  Aqli  z a if bolalar  tarbiyasi  psixologiyasi.
III.  Medisina  psixologiyasi.  Bu  shifo k o r  faoliyatining  psixologik 
tom onlarini  va  kasal  xulqini  o ‘rganadigan  fandir.  Bu  fan  ham   o ‘z 
navbatida quyidagilarga b o ‘linadi:
1)  Neyropsixologiya — bu bosh  m iy a nervlari faoliyati asosida 
vujudga keladigan psixologik h o latla m i o ‘rganadi.
2)  Psixofarm akologiya  —  bu  tu rli  dorilam ing  inson  psixik 
faoliyatiga ta ’sirini o ‘rganadi.
3)  Psixoterapiya  —  bu  kasallam i  davolashda  psixologik  t a ’sir 
qilishdan  foydalanish y o 'lla rin i  o ‘rganadi.

---

4)  Psixoprofîlaktika  va  psixogigiyena  —  b u   kishilami  psixik 
to m o n d a n   s o g io m   b o ‘lishini  t a ’m inlashga  oid  tadbirlar 
ishlab  chiqish  bilan  shug‘ullanadi.
I V   Yuridik psixologiya.  Bu o ‘z navbatida  quyidagilarga b o linad i:
1)  Sud psixologiyasi.
2)  K rim inal psixologiya.
3)  M ehnat  tu zatish   psixologiyasi.
V   Harbiy psixologiya.
VI. Sport psixologiyasi.
VII.  Savdo psixologiyasi.
Bordi-yu, psixologiya sohalarini klassifikasiya qilishda psixikaning 
rivojlanishini  asos  qilib  oladigan  bo‘lsak,  u n d a   psixologiyaning  yana 
quyidagi  sohalari  m avjudligini  ko‘ramiz:
/.  Yosh psixologiyasi.  Bu o ‘z  navbatida quyidagilarga bo‘linadi:
a)  bolalar  psixologiyasi;
b)  o ‘sm irlar  psixologiyasi;
c)  yoshlar  psixologiyasi;
d)  katta  kishilar  psixologiyasi;
e) gerantopsixologiya.  (qariyalar psixologiyasi).
2.  Maxsus psixologiya.
a)  patopsixologiya  —  m iyaning o ‘sish  davrida  kasallanishi  tufayli 
psixikada  yuz beradigan  o ‘zgarishlam i  o ‘rganadi;
b)  olegofrenopsixologiya  —  bu  m iyasida  tu g ‘m a  kamchiligi  bor 
bolalar  psixikasining  o ‘sish  masalalari  bilan  sh ug ‘ullanadi;
c)  surdopsixologiya  —  karlarning psixik taraqqiyotini  o ‘rganadi;
d)  tiflopsixologiya  —  k o ‘rlar  va  ko‘rish  qobiliyati  pastlam ing 
psixologik  taraqqiyotini o ‘rganadi.
3.  Solishtirma  psixologiya  —  bu  hayvonlar  psixikasi  bilan  inson 
psixikasini  taq qo slab  o ‘rgan ad ig an   fan.  U n in g   tarm o g ‘i  zoopsi- 
xologiyadir.
4.  Ijtimoiy psixologiya.  Bu  kishilam ing jam oad ag i  o ‘zaro  m uno- 
sabati jarayonida vujudga keladigan psixologik holatlam i o ‘iganadi. Moda 
va  eskilik  qoldiq larin in g  t a ’siri,  turli  m ish -m ish la r  ta ’sirida  hosil 
bo ‘ladigan  jam oatchilik kayfiyatini o‘rganish h a m  ijtimoiy psixologiya 
vazifasiga kiradi.
5.  Din psixologiyasi  h am   bugungi  kunda  psixplogiyaning  m uhim  
tarm oqlaridan  biriga  aylanib  borm oqda.  A n a  sh u n d an   kelib  chiqib, 
ayni paytda Toshkent islom  universitetida d in sh un os sosiol va psixolog 
yo‘nalishi bo‘yicha m utaxassislar tayyorlash  y o ‘lga qo ‘yildi.

---

1. 
Shaxs  psixologiyasi.  Buning  vazifasi  shaxsning  individual  - 
psixologik  xususiyatlari:  xarakteri,  oliy  nerv  faoliyati  tipi  va  tem - 
peram enti,  qobiliyatlari,  xulqining  bosh  m otivlari,  kasbga  qobiliyati 
va ko‘nikmalari kabilarni o ‘rganishdir.  U nin g b o ‘limlariga:
a)  Xarakterologiya.
b)  Individual  psixologik  farqlar  tipologiyasi.
c)  Professiografiya  (kasbga  b o ‘lgan  qobiliyati  va  m a ’lum   b ir 
kasbga yaroqli ekanligini o ‘rganadigan  fandir).
Quyidagi  1-rasm da  psixologiyaning  boshqa  fanlar  bilan  o ‘zaro 
aloqasining zam onaviy ketm a-ketligi  tartib bilan yoritilgan.